Afaq MƏSUD

PREZİDENT


…ümidlə gözləyəcəyik... ümidimiz gözləməkdi... ümidsizlik gözləməməkdi... gözləmək - ümidli olmaq deməkdi... - deyə-deyə geriyə çəkilib qapını astaca bağladı... bir müddət əli qapının, qılınc dəstəyinə oxşar gümüşü qulpunda, ürəyi döyünə-döyünə dayanıb gözlədi.
Prezident qapının o biri üzündəki nəhəng stolun arxasında oturmuşdu, əsəbilikdən, ya yorğunluqdan ağarmış bəniziylə onun son sözlərini dinləyirdi…
Prezidentin daha nə isə deyəcəyini gözlədi...
Qapının o üzünə səssizlik çökdü.
Qulağını qapıya dirəyib o üzə diqqət kəsildi və az qaldı vahimədən bağrı yarıla...
O üzdən bülbül səsi gəlirdi…
Dizləri titrəyə-titrəyə əyilib açar dəliyindən içəri baxdı.
Prezident bayaqkı vəziyyətində - əsəbilikdən, ya da ola bilər, adi yorğunluqdan ağarmış bəniziylə nəhəng stolunun arxasında oturmuşdu, gözlərini harasa zilləyib, dodaqlarını quş dimdiyi kimi irəli uzadıb bülbülsayağı fit çalırdı...
…Bir istədi əlini qapının qulpundan çəkə, əli qulpdan qopmadı… əli qapının qulpuna yapışmışdı... indi onu ancaq qulpla birlikdə, xəncəli qınından sivirən kimi, qapının taxtasından çəkib çıxarmalıydı... çıxaran kimi də elə ordaca, xəncəl əvəzinə qarnına soxmalıydı... Çünki qulpdan sora prezidentin qapısında qulpun özü boyda iri bir dəlik əmələ gələcəkdi ki, o dəlikdən qapının o üzü bu üzünə, bu üzü o üzünə görünəcəkdi… Belə isə olmazdı…
Hiss elədi ki, vahimədən bədəni uçundu… dizləri boşalıb ayaqlarını elə bil havadan asdı... sonra elə bil bütün bədəniylə qapının qulpundan harasa aşağı sallandı... və gözləri qarala-qarala fikirləşdi ki, hamısı qorxudandı... hə, qorxudandı, yüz faiz qorxudandı... min faiz, milyon faiz qorxudandı... Qapının qulpunu xəncəl əvəzinə qarnına soxmaq istəməyi də, gözlərinin bu cür qaralmağı da... Kimdən yoluxmuşdu bu biabırçı qorxunu, hardan mənimsəmişdi, yadına gəlmirdi… Bir müddət beləcə qorxu içində qapıdan asıla-asıla çabaladıqdan sonra gözlərinin qabağı aydınlaşdı və nəfəsi yerinə qayıda-qayıda anladı ki, sən demə, bayaqdan heç hardan asılıb eləməyib, həmişəki güllü yorğan-döşəyinin içindədi, hər günkü kimi yuxudan ayılır...
…Televizorda verilişlər çoxdan bitmişdi. Ekran saysız-hesabsız əsəbi, ağ-qara nöqtələrlə qaynaşırdı...
Bu çevik nöqtələrdən niyəsə həmişə Qasım kişinin əti çimçəşirdi. Sonra da canına ölüm qorxusu yeriyirdi. Ekranın bu vəziyyətini görəndə Qasım kişinin gözünün qabağına, əsasən uşaqlıq çağları kənddə-kəsəkdə, gözdən qıraq yerlərdə gəbərib şişən it cəsədlərinin qarın nahiyələrində süd rəngli zərif dərilərin o biri üzündə eynilə bu cür əsəbi sıçrayışlarla narahat-narahat qaynaşan həşərat yığnağı düşürdü...
Ölümdən sonra olsun ki, hər kəsin canında təxminən belə bir məsələ baş verir. - Qasım kişi bir əli başının altında, böyrü üstə yarıbükülü uzanıb ekrana baxa-baxa fikirləşirdi. Bu həşərat nöqtələr də ola bilsin ki, televizorun ölüm cücüləri idi. Verilişlərin bitdiyini, proqramların başa çatdığını bildirirdi. Belə fikirləşdikcə, Qasım kişinin ürək döyüntüləri ləngiməyə başladı, sonra elə bil tamam dayandı. Bütün axşamı uzanmaqdan ağırlaşan bədənini bir təhər hərəkətə gətirib çöndərib o biri böyrü üstə saldı, ayaqlarını yorğanın altına yığıb üşütdü.
Döşək niyəsə elə soyuq idi, elə bil bütün gecəni üstündə yatan olmamışdı. Qanı hərəkət eləmirdi nədi?.. Yoxsa, bu soyuqluğu yatağına televizorun bu cansız-imansız nöqtə yığnağı ötürürdü?.. Hə, olsun ki, onlar ötürürdü. Çünki vaxtın tamamında, verilişlər növbəyə düzülüb öz axarına düşəndə, döşəyi də yorğanı da, elə bütün gecəni buzlayan ayaqları da isinirdi… elə bil otağın da istiliyi artırdı…
Fikirləşdi ki, bu əsəbi nöqtələrdən nə qədər vahimələnib qorxsa da, televizoru söndürməyəcək. Çünki televizorun sönməyi, elə həyatın sönməyi kimi bir şeydi.
Televizor sönəndə Qasım kişinin qaranlıq otağı elə bil böyüyürdü, otağın nə vaxtsa, lap çoxdannan ölmüş cansız divarlarının səsi eşidilməyə başlayırdı. Divarlar ağır-ağır, sopsoyuq nəfəs alırdılar… nəfəs aldıqca içləri, vərəmli xəstənin ciyərləri kimi xış-xış xışıldayırdı, xırda-xırda ovulub öz içlərinə səpilirdi...
…Başını qaldırıb pəncərədən bir hissəsi görünən göyə baxdı…
Göyün üzü açlmamışdısa da, rənginin avazıdığından bilmək olurdu ki, səhərə az qalır... Səhərlər, sübhün bu çağında bu mənzərədən Qasım kişinin içində, hardasa göbək nahiyəsində xırdaca tumurcuğabənzər nə isə çırtlayırdı elə bil. Bu, üzünə açılmaqda olan bütöv bir günün sevinci idi. Bunu Qasım kişi yaxşı bilirdi.
Bir azdan ekranda televiziyanın rəngli cədvəli görünəcəkdi və o cədvəl bu ölüm qoxulu ağ-qara nöqtələrin vahiməsini bircə anın içində yoxa çıxaracaqdı. - Qasım kişi fikirləşib rahat-rahat əsnədi. O cədvəlin irili-xırdalı simmetrik xətlərini, rəqəmlərini, müxtəlif növ əcayib işarələr dolu rəngli lövhələrini daim görməkdən ötrü Qasım kişi bütün dünyanı verərdi.
…Divar saatının uzun əqrəbi yerini bircə addım da dəyişdi və... ekranda Qasım kişinin bayaqdan bəri gözlədiyi rəngli cədvəl peyda oldu. Həmişəki kimi saatın uzun əqrəbinin son addımıyla, ekranın hansı nöqtəsindənsə pırtlayıb paraşüt kimi açıldı...
Cədvəlin görünməyi ilə Qasım kişinin sinəsindən üzüyuxarı soyuq havayabənzər nəyinsə burula-burula qalxmağa başladığı bir oldu.
Bir neçə dəqiqəyə ekranda saat görünəcəkdi… - Qasım kişi içi rahatlana-rahatlana fikirləşdi. - …və uzun illərdən bəri gündə-gündə çalınmasına baxmayaraq, yenə hər dəfə Qasım kişini qəhərləndirən himn çalınacaqdı… Televizorun səsi aşağı olsa da, astadan çalına-çalına yarıqaranlıq otağın ölmüş divarlarını titrədəcəkdi, şəhərin ən uca zirvəsində ucalan nəhəng milli bayrağı möhtəşəm - möhtəşəm dalğalandıracaqdı…
Otağın divarları bir də ekranda Prezidentin özü görünəndə beləcə riqqətə gəlirdi... Əzəmətli qaməti ilə televizorun balaca, dördkünc ekranına zorla sığışan Prezidenti görəndə Qasım kişi ürəyinin necəsə, qəribə bir titrəyişlə titrədib işə düşdüyünü, yumurtadan çıxmaq istəyən heysiz quş balası tək zəif-zəif çırpındığını hiss eləyir və bundan hər dəfə də ağlamağı gəlirdi... Hər dəfə də, aramla dalğalanan milli bayrağın önündə nizamlı əsgər duruşu ilə - qolları yanlarında, şiv qaməti ilə dayanan Prezident qonur gözlərini ona elə zilləyirdi, elə bil bu dəqiqə həmin o təntənənin arasından, ona çoxdannan bəri demək istədiyi, lakin heç vaxt imkan tapıb deyə bilmədiyi ürək sözlərini deməyə hazırlaşırdı...
Prezidentin bu səmimiyyətindən Qasım kişinin balaca bədəninə, mənasını özü də dərk edə bilmədiyi qəribə, xoş bir istilik yayılırdısa da, elə həmin dəqiqə ekranda, himnin aramla əsdirməyə başladığı milli bayraq peyda olur, daha sonra şəhərin ən gözəl küçələri və xiyabanları bir-birini əvəzləməyə başlayırdı...
Çox vaxt yuxuya getməzdən əvvəl televizorun səsini tamam aldığından, Qasım kişi himnin çalınmasını, saatdan sonra ekranda görünən milli bayrağın aramla dalğalanmasından bilirdi.
…Özünü bir qədər dikəldib balışa söykəndi.
Kürəyinin ortası gicişirdi. Əlini kürəyinə aparıb gicişən yeri bərk-bərk qaşıdısa da, heç nə hiss eləmədi. Kürəyinin dərisi odun qabığı kimi quru və hissiyyatsız idi...
İnsan qocaldıqca, olsun ki, toxumaları da tədricən qocalır. - Qasım kişi fikirləşdi və yadına, bir həftə bundan əvvəl göbəyinin üstündə bitən irinli çibanı iti skalpellə, keyidicisiz-filansız kəsib-doğrayan həkimin təəccüb dolu baxışları düşdü…
Cavan, özünə bədgüman həkim onun ağlasığmaz ağrısızlığından sarsılsa da, özünü o yerə qoymur, skalpelin gümüşü tiyəsini işıldada-işıldada qarnının dərisini, soyuq tərəvəzi doğrayan tək doğrayırdı...
Yerinin içində oturub ayaqlarını döşəməyə salladı.
Çoxdannan bəriydi ayaqlarına baxmağa ürək eləmirdi. Özünə söz vermişdi ki, onları mümkün qədər az yada salsın. Çünki ayaqları son zamanlar hansısa ölkənin bayrağınıda, yaxud nə vaxtsa, hardasa, hansısa kitabda, ya rəsm əsərində gördüyü ölüm rəmzini andıran əcayib emblemi xatırlatmağa başlamışdı... Bu emblemi həqiqətdə, yoxsa, yuxuda gördüyünü, ya bəlkə necəsə, öz fəhmiylə hiss etdiyini də bəzən Qasım kişi qarışdırır, ayırd etməkdə çətinlik çəkirdi…
…Cədvəl itdi və əvəzində ekranda peyda olan üçrəngli bayraq hər günkü qaydasıyla aramla dalğalanmağa başladı…
İndi himn oxunur. - Qasım kişi fikirləşdi və elə həmin dəqiqə də bu gecəki yuxusunu xatırladı.
Qasım kişinin bu gecəki yuxusu başdan-ayağa himnlə müşaiyət olunmuşdu… Bu bayraq da həmin o yuxudaydı… daim ha tərəfindəsə səssiz-səssiz dalğalanmağındaydı...
Qasım kişi onu da xatırladı ki, bu gecəki həmin o yuxuda o, vahimədən gözləri qarala-qarala hardansa, nəyinsə qurtaracağından aşağı - dibi, sonu görünməyən uçuruma asılanda da, həmin bu himn hardasa, lap yaxınında çalınırdı...
…Diktor, yuxudan şişmiş üzünə saxta təbəssüm verib səssiz-səssiz nə isə danışırdı. Olsun ki, hər günkü kimi, bu günə nəzərdə tutulan verilişlərin siyahısını açıqlayırdı.
Qasım kişi diktora baxa-baxa üzünü qaşıdı və fikirləşdi ki, qəribədi ki, üzünün tükləri qocalmır. Qırxdıqca, bitir, uzanırdı. Lap on yeddi yaşlarındakı kimi… Sonra çönüb, dünəndən bəri yatağının böyründəki dolabın üstündə durula-durula onu gözləyən, gecənin soyuğundan, Allah bilir, buzlayan qaynadılmış suya baxdı və fikirləşdi ki, indi bu suyu əlinə alıb içməyi ilə, qarnının istisinə sığınmış yuxulu bağırsaqlarının diksinib işə düşəcəyi, onu ayağa qaldırıb tualetə qaçırdacağı bir olacaq...
…Diktorun mətni deyəsən, sona yetmək üzrəydi. Çünki qızın üzündəki təbəssüm bitmək üzrəydi.
Sonra nə oldusa, elə oturduğu yerdə elə bil başı boşaldı… və gözlərinin qabağını yenə həmin o zəhrimar tor bürüdü... Nəbzinin sürətləndiyini hiss eləyib əlini, kor adamlar kimi, çarpayının böyründəki dolabın üstü ilə gəzdirə-gəzdirə, beyin damarlarının sklerozuna qarşı qəbul elədiyi çəhrayı həblərini axtardı… Bu məqam qəfildən tor öz-özünə seyrəldi və Qasım kişinin gözləri yenə ekran boyu dalğalanan üçrəngli milli bayrağı seçdi.
Milli bayraq dalğalandıqca, rəngləri daha aydın seçilirdi…
Çox keçmədi ki, ekranda Prezidentin geniş iclas otağı göründü…
Otaq əvvəl bomboş idi. Bir qədərdən sonra otağın yuxarı başında Prezidentin əzəmətli görkəmi göründü… O tələsmədən, iri, ağır addımlarla otaq boyu yeriyib dəyirmi müşavirə masasının başındakı hündür söykənəcəkli kreslosunun qarşısına keçdi. Bir müddət qolları fəxri qarovulda dayanan əsgər şivliyi ilə yanlarında dayanıb durdu və kamera, masanın ətrafında əllərində qələm, qarşılarında ağ vərəq hürkmüş sifətlərlə oturub ona zillənən məmur yığnağının üzəriylə gəzişdi.
Prezident müşavirə iştirakçılarına nə isə deyib yerinə əyləşdi və ekran, onun iri planda görünən üzü ilə doldu.
Prezidentin üzü hər dəfə ekranı beləcə, bütün ölçüləriylə tutandı, Qasım kişinin rahatlıqdan, ya nədənsə, yuxusu gəlirdi... Belə vaxtlar Qasım kişi Prezidentin, onun bu yarıqaranlıq, soyuq otağına açılan bu balaca, elektron pəncərədən baxan üzünün təmizliyindən, ecazkar odekolon qoxusundan qəribə bir məstlik duyur, yaddaşı bir-birindən nisgilli, əziz xatirələrlə dolub boşalmağa başlayırdı...
Prezidentin yenicə qırxılmış üzündən saçan odekolon qoxusu Qasım kişiyə, bir vaxtlar - uzaq uşaqlıq illəri çöldə, çay qırağında atılıb düşə-düşə soyub yediyi baldırğanın iyini xatırladırdı... Qasım kişi, Prezidentin uşaqlıq illəri, gənclik dövrləri haqqında oxuduğu xatirələrdən, onun da həyatının əsasən belə yerlərdə, qanqalın, baldırğanın bol-bol bitdiyi çəmənlklərdə, çay kənarlarında və dağlarda keçdiyini yaxşı bilirdi.
…Çox keçmədi ki, Prezident boz gözlərini ekran boyu hərlədib elə bil Qasım kişinin otağını gözdən keçirdi və ağzını demək olar ki, tərpətmədən nə barədəsə danışmağa başladı.
- Sabahın xeyir. - Qasım kişi deyib əlini dolabın üstündəki suya atdı, bir neçə iri qurtumla suyun axırına çıxıb ayağa qalxdı.
..Dizləri əsmirdi. Gecənin soyuğundan içi nəmlənən köhnə başmaqlarını geyinib ayaqlarını sürüyə-sürüyə televizora yaxınlaşdı, çöməlib Prezidentin üzünə lap yaxından baxdı.
…Prezidentin üzü, dünənkinə nisbətən xeyli gümrah görünürdü. Dərisi tarıma çəkilmişdi, yanaqları çəhrayılaşmışdı.
Ürəyində özünə təskinlik verə-verə fikirləşdi ki, o daha heç vaxt pis olmayacaq, bir neçə gün bundan əvvəlki o dəhşətli halı bir daha ona qayıtmayacaq…
Bir neçə gün bundan əvvəl isə Prezident həmin bu iclas salonunun yuxarı başındakı kreslosunda sarımtıl üzü ilə oturub içi sulu, şişkin gözlərini, sərxoş, yorğun baxışlarını Qasım kişinin düz gözlərinin içinə zilləmişdi… Ona elə baxmışdı, elə bil baxışlarıyla onunla vidalaşmışdı… Həmin gün Prezidentin elə bil danışmağa heyi də çatmırdı, tez-tez sözünə ara verib ağır-ağır nəfəs dərirdi.
Prezidentin o günkü vəziyyətindən Qasım kişinin də halı pisləşmişdi, uzandığı yerdə birdən-birə nəfəsi təngimiş, ürək döyüntüləri ləngiməyə, nizamını itirməyə başlamışdı… Həimn günün gecəsi isə Qasım kişi yuxuda Ölümlə gizlənpaç oynamışdı...
Ölüm də təxminən Prezidentə oxşayırdı... O da o cür əzəmətli və qamətli idi. Nizamlı əsgər duruşu, şiv qaməti ilə yataq otağının aşağı başında dayanıb qorxunc, iti baxışlarıyla Qasım kişinin hərəkətlərini izləyirdi... Bütün yuxunu Qasım kişi gah yorğanın altında, gah yerə düşüb dolabının arxasında gizlənir, bədəni, elektrik cərəyanına bənzər əcayib şüalar buraxa-buraxa, pərdələrin arxasıyla sürünür, şkaflara, kitab rəflərinə soxulur, səbri tükənəndə isə Ölümün ayaqları altına sərilib son nəfəsiylə zarıya-zarıya özünü ona təslim edirdi...
…Televizorun düyməsini burub səsini artırdı.
-...ikiqat pisdi. - Prezident sözünü tamamlayıb udqundu. - Dünən də, ondan əvvəllər də, bu gün də.
Düyməni tələsik burub televizorun səsini aldı və həmin dəqiqə də sahə həkiminin bayquş üzünü andıran sivri sifəti gözünün qabağına gəldi.
Həkim girdə gözlərini ona bərəldib buxağını əsdirə-əsdirə:
- Birinci düşməniniz səsdir, səs. - dedi.
İkinci düşməni nə idi, bayquş-həkim bunu heç vaxt demirdi. - Qasım kişi fikirləşdi. - Olsun ki, ikinci düşmənin nə olduğunu o özü də dəqiq bilmirdi, odu ki, demirdi.
Ayağa qalxıb ayaqlarını arxasınca sürüyə-sürüyə tualetə getdi.
Otağına qayıdanda Prezident susmuşdu, başını aşağı salıb stolunun üstündə nəyəsə baxırdı, ya oxuyurdu, anlamaq olmurdu.
Keçib çarpayısının kənarına əyləşdi. Yadına, Prezidentin dörd il bundan əvvəlki üzünü salıb, bu günkü ilə müqayisə elədi və bu qənaətə gəldi ki, kişi bu dörd məşəqqətli ilin ərzində qocalıb-eləməyib, əksinə, elə bil bir qədər cavanlaşıb da, hətta gözəlləşib. Saçları da elə bil çoxalıb. Ən əsası isə zəhmini itirməyib. Onun zəhmi, həyatın özüdü. - Qasım kişi oturduğu yerdə kövrələ-kövrələ fikirləşdi, sonra yenə, bir neçə ay bundan əvvəl gördüyü dəhşətli yuxusunu xatırladı…
Əslinə qalanda, Qasım kişinin zəifləyib yüz ilin xəstəsi halsızlığı ilə yorğan-döşəyə düşməyi də, həmin o, yaxşı bişməyən hansısa xörəyi andıran yuxusundan sonra baş vermişdi. Axır aylar gözünün qabağından qaramtıl, tül pərdə kimi asılıb ətrafı olduğu rəngdə görməyə imkan verməyən, çəkilmək bilməyən tor da, həmin o yuxudan sonra yaranmışdı. Məhz həmin o yuxudan sonra Qasım kişi bayquş üzlü sahə həkimini evə çağırtdırmalı olmuşdu. Həkim də onun nəbzini yoxlayıb, dilinə baxıb buppbuldaya-buppbuldaya:
- Stresin əlamətləridi. - demişdi.
Həmin o «stress-yuxuda» isə Qasım kişi görmüşdü ki, Prezident zəhmini itirib… Əynində uzunətəkli özbək geyiminə oxşar zolaqlı libas, bonyny özbəkvari titrətmələrlə əsdirə-əsdirə, çırtma vura-vura mahnı oxuyur...
Yuxu Qasım kişiyə o qədər təsir eləmişdi ki, Prezidentin yuxuda oxuduğu mahnının sözləri də necəsə, yadında qalmışdı...
- El bilir ki, siz mənimsiz siz mənim!..
Canım, gözüm, bəbəyimsiz, bəbəyim!..
Qasım kişi yuxunu xatırladıqca, yenə ürəyinin zəiflədiyini, nəbzinin, ritmini itirib başıkəsik toyuq kimi çabalaya-çabalya axdığını hiss eləyib özünü ələ aldı, balışının altında gizlədiyi həbblərdən birini dilinin altına qoydu və özünü ehtiyatla balışın üstünə salıb bir müddət həbbin mədəsində əriyərək, ordan qanına keçməyini, damarlarına yayıla-yayıla sinəsinə dolub ürəyinin gərginliyini yumşaltmasını, ürək döyüntülərinin tədricən nizama düşməsinə diqqət kəsildi. Sonra bir gözü Prezidentin iclas salonunda fikirləşdi ki, bu ölkənin nəyisə varsa, hamısı bu kişinin zəhmiynən qurulub. O zəhmi Qasım kişi bütün taleyi boyu - tələbəlik illərində də, sonralar müharibədə də hiss eləmişdi. Əsasən də böyük Stalin illərində, bir də bu kişinin şahlıq dövrlərində. Son bir neçə ili isə, kişinin ölkədə olmaması böyük zəhm fasiləsi yaratmışdı və bütün ölkə bu fasilənin içində az qala boğulub ölmüşdü. - Qasım kişi yanağını qaşıya-qaşıya fikirləşdi, sonra başını qaldırıb divardan asılan kiçik ölçülü şəklə - Stalinin balaca portretinə baxdı.
Stalin öz boz şinelində idi…
Nə qədər söysələr də, min bir hədyanlar uydurub qara yaxsalar da, Stalinə pərəstişi insanlığın yaddaşından silə bilməyəcəklər. - Qasım kişi bir gözü portetdə, bir gözü iclasda fikirləşdi. O dövrün nikbinliyi, o xoşbəxtlik, o hüdudsuz enerji fəvvarəsi, hər şey - hər şey xalq kütlələrinin idarəsi üçün vacib və əvəzedilməz olan həmin o zəhm deyilən həyat nemətinin bəhrəsi idi... Sonra Qasım kişi həmin o illəri - insanların həmin o zəhmin köməyi ilə işıqlı genişlik, qələbə və səadət dolu yaşadıqları günləri xatırladı… Həmin o zəhmin köməyi ilə sevib-sevilməklərini, evlənib, ocaq qurub oğul-uşaq sahibi olmaqlarını, şən rəqs meydançalarında, gur alqışlardan lərzəyə gələn konsert və və teatr salonunda keçirdikləri unudulmaz məqamları xatırladı...
Bu yerə çatanda Qasım kişinin ürəyi qəfildən dayandı… döyüntüləri zəifləyib elə bil itdi…
Ekran ümumi planda iclasda oturanları göstərirdi. Sonra iri planda yenə Prezidentin üzü göründü. Prezident harasa, yana baxırdı. Sonra birdən nə oldusa, Prezident başını çöndərib boz gözlərini Qasım kişinin üzünə zillədi və elə bil narazı-narazı başını da yellədi... Yoxsa, bu ona elə gəldi?..
Prezidentin bu qəfil baxışından Qasım kişinin vücudu qısa cərəyan buraxılmış təcrübə qurbağasının bədəni kimi diksinib titrətdi.
Prezidentin zəhmli səsi balaca otağı lərzəyə gətirdi:
- Yoldaş Mamedov, sizinləyəm, ayağa qalxın!.. Eşitmirsiz, nədi?!..
Zəif, taqətsiz bədəniylə ayağa sıçrayıb qollarını, əsgərlikdəki kimi bədəninə pərçimlədi:
- Bəli, yoldaş Prezident… - deməkdən özünü zorla saxladı... sonra gicgahından aramla üzüaşağı süzülən soyuq tər damlasını əliylə silib sinəsinin hansı tərəfindəsə gizlənən nəfəsini buraxdı.
Prezident hələ də ona baxırdı... elə bil dodaqları da tərpənirdi...
Nəfəsini saxlayıb sakitliyə diqqət kəsildi, gözünü qıyıb eynəyini düzəltdi və diqqətlə Prezidentin, güclə seziləcək hərəkətlərlə tərpənən dodaqlarına baxdı.
Prezident nə isə ona aid sözlər deyirdi… Daha doğrusu, demək istəyirdisə də, yan-yörəsindəkilər mane olurdular… Mane olanlardan biri də - o biri otaqda, ya da olsun ki, mətbəxdə ara vermədən deyinən Yasəmən qarı idi... Qarının sözlərini dəqiq eşitməsə də, deyintisinin ahəngindən Qasım kişi anladı ki, yenə haradsa nəyisə dağıdıb.
…Prezident susub başını aşağı saldı. Deyəsən axır ki, onu rahat buraxdı.
Yerindən qalxıb dizləri bayaqkı vahimədən hələ də əsə-əsə televizora sarı yeridi, çöməlib Prezidentin üzünə yaxından baxdı, əlini ekrana uzadıb barmaqlarını üzündə, qara kostyumunun yaxalığında gəzdirirdi.
Prezident başını qaldırıb sakit gözləriylə Qasım kişiyə baxdı... elə bil azca gülümsədi də...
Qasım kişi televizorun böyründəki kətilə oturub ürəyini tutdu, eynəyini düzəldib ekrana lap yaxından baxdı... və vahimədən az qaldı bağrı yarıla...
Prezidentin bəbəklərinin içi, hər gecə verilişlər bitəndən sonra televizorun ekranında qaynaşan həmin ağ-qara nöqtələrlə dolu idi... Sonra Qasım kişi elə oturduğu yerdə Prezidentin bəbəklərində qaynaşan əsəbi nöqtələrin elə bil səsini də eşitdi... Nöqtələr narahat-narahat qaynaşıb bir-birinə dəydikcə, elə bil cızıldayırdılar... Yoxsa, bu, ona elə gəlirdi?!..
Bu əcayib görüntüdən, ya nədənsə, Qasım kişi oturduğu yerdə səndələyib az qaldı kətildən yıxıla, özünü zorla saxladı. Xəstəliyin, aramsız ürək çatışmazlığının zəiflətdiyi bədəni yenə titrədi, halı yenə pisləşdi və Qasım kişi özünü kətildən ayırıb birtəhər çarpayısına çatdıra bildi və orda üstünü örtmədən, üzüqoyulu uzanıb qaldı.
Bir neçə dəqiqə keçdi, ya saat ötdü, Qasım kişi bilə bilmədi, bircə onu hiss elədi ki, Yasəmən qarı böyründə oturub asta-asta nəfəs dərir.
- Axır bu, evini yıxacaq sənin. - qarı onun tərpəndiyini görüb danışmağa başladı.
Qasım kişi yarıyuxulu, yarıölü qollarını bir təhər hərəkətə gətrdi, bədənini aramla sağa-sola çevirə-çevirə, bir istədi soruşa ki: «Axı kim - bu?..», qarı imkan vermədi, sözü-sözə calaya-calaya doğrayıb tökdü:
- Axı dedilər sənə ki, televizora baxmaq olmaz. O gün bazarda camaat da danışırdı. Deyirlər, neçə adam bu andıra baxdığı yerdə ölüb. Elə bax beləcə, oturduğu, uzandığı yerdəcə... - qarı danışa-danışa ayağa qalxdı, xırda addımlarla yeriyib deyəsən, televizoru söndürmək istədi.
- Dayan!.. - Qasım kişi qəfildən dedi və özü öz səsini tanımadı. Səsi, iyirmi-iyirmi beş il bundan əvvəlki Qasımın - rayon partiya komitəsinin katibi, çevik yerişli, iti baxışlı, qılıqlı Qasımın səsi idi...
Bu səsdən Yasəmən qarının da rəngi qaçdı. Qarı bir müddət donuxub yerində qaldı, sonra ağzının içində deyinə-deyinə o biri otağa keçdi və bir müddət səsi o biri otaqlardan gəldi.
- Vallah yazıqsan, billah yazıqsan... - qarı deyirdi - ...öldürəcək o televizor səni! Axırına çıxacaq!.. Nolsun ki, səsini alırsan, bəs şüa?.. Ondansa, çıxıb havada hərlənəydin…

***

…Həyət bom-boş idi. Külək həyətin xəzəlini burulğan kimi burub göyə sovurur, arada bir Qasım kişinin başına dolandırıb elə bil onu da xəzələ qatmaq, yüngül bədənini həyətin kağız-kuğuzuyla bir havaya sovurub harasa, uzaqlara aparmaq istəyirdi.
Həyətdən çıxıb küləyin istiqamətiylə üzüaşağı – səkinin o biri üzündə yerləşən xiyabana sarı addımladı… Külək burnuna dolub nəfəsini saxladı... yoxsa, çoxdannan bəri küçəyə çıxmadığından, yadırğadığı təmiz hava ciyərlərini sıxdı?.. Axırı nə oldusa, Qasım kişinin getdiyi yerdə gözləri qaraldı... dizləri taqətdən düşdü... Əlini yaxındakı binanın divarına söykəyib dayandı, aramla nəfəs dərə-dərə divar boyu bir-birinin böyrünə vurulan şəkillərə baxdı.
Şəkillərin hamısında prezident qara, uzunboğaz jaketdə idi, qolunu qəribə bir çevikliklə dizinin üstünə qoyub geniş təbəssümlə gülümsəyə-gülümsəyə ona baxırdı.
Qasım kişi Prezidenti bu qara, uzunboğaz jaketində birinci dəfə görürdü deyə, eynəyini gözünə yaxınlaşdırıb şəklə bir az da yaxından baxmaq istədisə də, külək imkan vermədi, qəfil hücumla Qasım kişinin üstünə cumub onu şəkillərdən ayırdı, gözəgörünməz uçan xalça kimi ayaqlarının altına döşənib gözlərini sulandıra-sulandıra, heysiz bədənini az qala, yerdən ayıra-ayıra xiyabana sarı sürüklədi...
Prezidentin şəkilləri vurulan divarın sonu-qurtaracağı yox idi. Şəkillər getdikcə çoxalır, qara, uzunboğaz jaketli prezidentlərin sayı artırdı... Şəkillərin bəzilərinin böyür-başı cırılmışdı. Birində Prezidentin üzünün yarısı, o birisində bütöv bədəni cırılmışdı.
Qasım kişi küləyin müqaviməti altında səndələyib divarın qurtaracağındakı işıq dirəyindən yapışdı, özünü dirəyə qısıb, külək nəfəs yoluna dola-dola, gözlərini yaşarda-yaşarda bir xeyli beləcə dayanıb qaldı. Divarın qurtaracağındakı şəkildən ona baxan qara jaketli Prezident elə bil bayaq televizor ekranında gördüyü Prezident deyildi... Nə geyimi, nə duruşu, nə baxışı, nə təbəssümü... Yan-yörəsində də, milli bayraq yoxdu.

***

Evə qayıdanda hava qaralmışdı. Televizor yanmırdı.
Qasım kişi dəhlizdən birbaşa otağa adlayıb paltosunu soyunmadan, özünü yorğanın altına saldı, çənəsi titrəyə-titrəyə:
- Deyəsən, soyuqlamışam. - deyib zarıdı.
Yasəmən qarı o biri otaqdan qalın yorğan gətirib gəldi, Qasım kişini soyundurub üstünü, böyür-başını yorğanın altında basdırdısa da, Qasım kişinin bədəni isinmədi.
Bayaqkı küləyin soyuqluğu indi elə bil Qasım kişinin içində burulur, qulaqlarında vıyıldayırdı.
Burnunu yorğanın altından çıxarıb Yasəmən qarıya baxdı, gözüylə televizoru işarə eləyib mümkün qədər nəzakətlə:
- Yandırsana onu. - dedi.
Axşam verilişləri başlamışdı. Diktorun üzünün səhərki şişi çəkilmişdi.
Qasım kişi hiss elədi ki, ayaq barmaqlarının ucundan bilinər-bilinməz, aramla üzüyuxarı yeriyən buz kimi soyuq sürüşkənlik tədricən bədəninə yayılır... onu da necəsə, hiss elədi ki, istiyə, rahatlığa alışmış xəstə bədəni bu soyuqluğa, bu sayaq vahiməli sürüşkənliyə tab gətirə bilməyəcək.
Belə məqamlar, bu sayaq çıxılmaz çarəsizliklə üzbəüz qalan anlarda Qasım kişini niyəsə həmişə ağlamaq tuturdu. Nə vaxtsa, uzaq keçmişlərdə ölüb dünyasını dəyişmiş yaxın adamlarının - ata-anasının, xalaqızlarının, əminəvələrinin müdhiş canvermə səhnələri gözünün qabağına gəlirdi… ağrıdan, ya qorxudan bərələn gözlər, saralıb quş dimdiyi kimi nazilən burunlar, balış üzlərini xıncımlayıb kağız kimi ovuclarında sıxan sümüklü əllər bir-birinə qarışıb bayquş buppultulrıyla müşayət olunan müdhiş bir mənzərə yaradırdı. Uzun müddət canını tapşıra bilmədiyindən, bir neçə gecə quzğun səsinə oxşar vahiməli səslərlə qıyya çəkən anasının, son nəfəsində əncili ovcunda qiymətli tutiya kimi ehtiyatla saxlaya-saxlaya qəribə iştahla iyləyən xalasının, kimlərəsə əl eləyə-eləyə, gülümsəyə-gülümsəyə uzandığı yerdə elə bil harasa uça-uça canını tapşıran əmisinin ölüm səhnələri gözünün qabağında canlanırdı...
Gözü qarala-qarada dikəlib yerinin içində oturdu, dərindən nəfəs aldı.
Yox, ürəyi, Allaha min şükür, döyünürdü… balaca uşaq addımlarının səsi ilə asta-asta çırpınırdı… Bu fikirdən Qasım kişinin gözünün qabağı birdən birə aydınlaşdı və ekranda kimlərinsə əhatəsində oturub danışan Prezidenti gördü...
Prezident Qasım kişinin bir neçə ay bundan əvvəl gördüyü həmin o «stress-yuxu»sundakı zolaqlı özbək paltarındaydı… başında ipək parçadan hündür çalma, xalılar döşənmiş təmtəraqlı otağın ortasında oturub naxışlı piyalədən çay içə-içə, bir neçə özbəklə söhbət edirdi. Qasım kişi əvvəl gözlərinə inanmadı, sonra var gücünü toplayıb bir təhər ayağa qalxdı, özünü televizorun qabağına sürüdü... zəiflikdən əsən dizlərini qatlayıb kətilə çökdü, üzünü ekrana yaxınlaşdırıb orda baş verənlərə yaxından baxdı...
…Prezident piyalədəki mayedən qurtum-qurtum içə-içə, arada bir elə bil Qasım kişinin yuxusundakı kimi çırtma çalırdı, hərdən bir də elə bil altdan-altdan çiyinlərini əsdirirdi. Ya bu, Qasım kişinin gözünə görünürdü?!..
Qasım kişi bir istədi özünü dikəldib Yasəmən qarını səsləsin, amma hiss elədi ki, dikəlməyə bədənində hey qalmayıb… həm də boğazı quruyub, dilini ağzında hərləyə bilməyəcək. Sonra nə oldusa, qəfildən Qasım kişinin gözləri doldu, qəhər boğazını tuta-tuta ekrandakı Prezidentə:
- Siz... Axı siz niyə belə eləyirsiniz?.. - dedi və hiss elədi ki, ürəyi dayandı… ağzını yarım açıb bir udum hava almaq istədisə də, ciyərləri açılmadı... bir neçə dəqiqə gözü televizorun ekranında, yarım açıq ağızla oturub qaldı… sonra havasızlıqdan, ya nədənsə gözlərinin qabağına qaranlıq çökdü... yoxsa, evin işığı azaldı?.. Evin içinə ha tərəfdənsə dolan küləyə bənzər hava axıntısı əsib Qasım kişini kətildən yerə saldı...
Qasım kişi yerə böyrü üstə düşdü, başı iti olan nəyəsə dəyib laxladı… sonra qulağından yanağı boyu axan isti mayenin tədricən gözlərinə dolduğunudan hər tərəfi qıpqırmızı gördü… Bir müddət bu qırmızılığın içində daşlaşmış ciyərləri qırıq-qırıq hava yığa-yığa uzanıb qaldı... sonra sakitlik və tam qaranlıq oldu.
…Yasəmən qarı otağa daxil olanda, televizorda Prezidentin hansısa əcnəbi ölkənin dirijoru ilə növbəti görüşü yayımlanırdı.
Hər ikisi qara frakdaydılar.