BEKAR
O biri otaqlardan taqqaturuq səsi gəlirdi. Deyəsən, anası evi yığışdırırdı... Həmişə elədiyi kimi, stulları kənara çəkib altlarını, rəflərin içindəkiləri boşaldıb içlərini silirdi.
Bunu təsəvvüründə olduğu kimi canlandırdı. Anası saat yarım ərzində işini bitirib başa çatdırdı, döşəməni süpürüb qabları yudu. Sonra gün çıxdı və anası işə getdi.
…Bir müddət yerinin içində o yan-bu yana qurcalanıb anası barədə fikirləşdi, sonra ayağa qalxıb barmaqlarının ucunda mətbəxə qaçdı, orda özünə tələm-tələsik yaxmac düzəldib, soyuqdan titrədə-titrədə otağa qayıtdı, özünü isti yorğanın altına salıb yaxmacı, yorğanaltı havasız qaranlıqda yedi. Yaxmac, hər dişləmdə ovulub xırda qırıntılarını boynuna, qollarına, döşəyinin içinə doldurdu. Yaxmacı bitirib başını yorğanın altından çıxardı, dərindən nəfəs dərib tavana baxmağa başladı.
Fikirləşdi ki, nə yaxşı ki, hələ tələbədi, nə yaxşı ki, belə asan fakültədə oxuyur, nə yaxşı ki, həftənin iki günü dərsi yoxdu, nə yaxşı ki, bu gün həmin o iki gündən biridi və nə yaxşı ki, bu iki günü istədiyi kimi keçirə bilər. İstədiyi qədər uzanıb istədiyi şeylər haqqında fikirləşə bilər.
Gərnəşdi… sol qabırğası qaşındı. Qabırğasını qaşıdıqca, hər xırda hərəkətindən, bədəninə, yatağına dolan çörək qırıntıları tərpəşib yerlərini dəyişdilər və onu yeni-yeni qaşınmalar tutdu. Sonra uzun müddət tavana baxa-baxa fikirləşdi ki, indi əgər bu tavan açıq olsaydı, yəni tavanı, yay maşınlarının üstünü açan tək, açıb geriyə qatlamaq, yaxud düymənin idarəsi ilə ümumiyyətlə, yoxa çıxarmaq olsaydı, əla olardı. Sonra bunu təsəvvüründə canlandırdı da. Necə yerində uzana-uzana, görünməz düyməni basıb tavanı açır və elə öz yatağındaca uzandığı yerdə qaranlıq göyün üzünə səpilən ulduzlara baxır…
Tavanın suvağı ovulmuş, bəzi hissələri yağış sızmalarından əcayib ləkələr atmışdı. Burdan – aşağıdan baxanda, alçaq təpələrlə sıralanmış bozumtul səhranı xatırladırdı. Diqqətlə baxanda, burda hətta dağlar da var idi. Dağların bəzi cizgiləri kölgələnib qaralmışdı deyə, hündürlüklərini dəqiq müəyyən eləmək olmurdu.
Gözlərini qıyıb bu mənzərəyə uzaq məsafələrdən baxan kimi baxdı və bu dəfə ona elə gəldi ki, bütün bu mənzərə heç də burda - onun yataq otağının tavanında yox, hardasa, buralardan çox-çox uzaqlarda, təyyarə yüksəkliyindən görünən məsafələrdədi. Məhz bu səbəbdən də nəhəng dağlar, dərin dərələr belə balaca görünür.
Sonra çönüb yatağı ilə üzbəüzdəki divara baxdı.
Divar da hamar deyildisə də, onu heç hara oxşada bilmədi və fikirləşdi ki, görəsən niyə bütün tavanları, divarları və otaqları dördkünc tikirlər?.. Sağa baxırsan - künc, sola baxırsan künc. Yuxarı künc, aşağı künc, hər tərəf xəttlər, düzbucaqlar, çərçivələr… Nə qədər bu dörd küncü görmək olar?..
Sonra tavanın və divarların künclərinə o qədər baxdı ki, ona elə gəldi başı da dördküncləşdi, gözləri də. Bax, bu saat durub pəncərədən küçəyə baxsa, görər ki, orda da hər şey dördküncdü. Amma durmadı. Ayağa qalxmağa həvəsi yox idi.
Fikirləşdi ki, hər şey – evlər də, küçələr də girdə olsaydı, nə olardı görən?.. Hər şey girdələşərdi. Girdə evlər, dəyirmi şkaflar, dəyirmi çarpayılar… Axı bu qaranlıq, mənasız künc-bucaqlar kimə və nəyə lazımdı? Onsuz da künclərdən istifadə olunmur. Əgər hər otağın dörd küncünün sahəsini birləşdirsən və … o biri otaqların da künclərini bura qatsan, onda əməlli-başlı gur işıqlı, geniş salon alınar. Bir də həndəsi məntiqlə də hər şey üst-üstə düşür. Çevrə – tutduğu sahə etibarilə bütün kublardan və kvadratlardan, düzbucaqlardan və paralelipipetlərdən yığcamdır.
…Divarın o üzündəki qonşu mənzildən şıqqıltı səsləri eşidildi, sonra makinanı çaqqıldatmağa başladılar.
Qıçlarını qarnına yığıb, başını yorğanın altına salıb qollarıyla qulaqlarını qapadısa da, makinanın çıqqıltılarından xilas ola bilmədi. Fikri dağıldısa da, tezcə toparlanı mümkün sakitlikdə digər həndəsi fiqurlar haqqında ayrı-ayrılıqda fikirləşməyə başladı…
Düzbucaqlarda kvadratları, üçbucaqlarla konusları müqayisə eləyib tərəflərin həcmini bir-birinin üstünə gəldi. Sonra öz yataq otağını təsəvvüründə gah silindir, gah konus, gah da kurə şəklinə salıb içindəki əşyaların yerlərini dəyiş-düyüş elədi və yoruldu.
Sol böyrü üstə çönüb yarım saat da belə uzandı.
Divarın o üzündəki qonşunun əsəbi makinanın axırına çıxmaq üzrəydi… Üzünü heç cür yadına sala bilmədiyi qonşu makinanın düymələrini var gücüylə elə döyəcləyirdi, elə bil kağıza sözləri yox, barmaqlarının qanını köçürmək istəyirdi. Bir qədərdən sonra makinanın səsi bir qədər də artdı. Və o təsəvvüründə canlandırdığı arıq, əsəbi qonşunun makinada dördəlli yazdığını, iki əlinə, iki ayağını da əlavə edib havalandığını anladı.
Fısıldayıb yorğanı üstündən atdı. Bu səsdə uzanmaq, nə haqdasa fikirləşmək baş tutan məsələ deyildi. Gərək indi ayağa qalxsın, dəhlizə çıxıb hamama sarı addımlasın, orda əlüzyuyanın qabağında dayanıb sabunu əllərinin arasında fırlada-fırlada yuyunsun…
Əllərini sabunlayanda əti ürpənirdi... Niyəsə ona elə gəlirdi ki, bu sürüşkənlik ovuclarının dərisindən yaranır. Bu zəhlətökən sürüşkənlikdən qurtulmaqdan ötrü bir dəfə bütün yuxunu əllərini o qədər sabunlamışdı ki, sabunun köpüyü aşıb daşa-daşa hər yeri bürüymüşdü… və o bütün o ağlığın, o çəkisiz köpüyün içində itib batmışdı...
İndi yenə həmin o yuxusunu xatırladı… Ayrı əlac yox idi. O, əllərini yuyub dəftər-kitabı qabağına tökməli, ötüb-keçənləri bir-bir yadına salmalıydı. Çünki imtahanlar lap burnunun ucundaydı.
Əslinə qalanda, bu haqda fikirləşməkdən də bezmişdi. Dünən də, srağagün də elə bil bu haqda fikirləşmişdi. Amma, sonra bir şey eləmişdi, ya eləməmişdi?.. Yadına gəlmirdi.
Dirsəyini çarpayının başlığına dirəyib ufuldadı. Yuxudan oyandığı müddət ərzində sağa-sola çönməkdən başı gicəllənirdi, həm də deyəsən, ağrıyırdı. Odu ki, kürəyi üstə uzanıb əllərini qarnının üstündə çarpazladı və fikirləşdi ki, görəsən üfüqi vəziyyətdə uzananda adamın bağırsaqları, öd kisəsi, mədəsi hansı vəziyyəti alır?.. Və həmin dəqiqə də bu fikirdən ürəyi bulandı. Gərnəşə-gərnəşə fikirləşdi ki, axı niyə belə axmaq-axmaq şeylər barədə düşünür? Bekarçılıqdandı, nədəndi? Anası deyirdi ki, bekarçılıqdandı.
Balışı başının altında yastıladıb bir az da bekarçılıq haqqında fikirləşdi. Bekarçılıq əslinə qalanda, elə də pis bir şeyə oxşamırdı… İnsanın məhz bekar vaxtlarda özü barədə, yaşadığı dunya barədə dərindən-dərin fikirləşməyə macal tapdığını müəyyənləşdirib rahatlandı. Sonra bunun nədən yarandığını, hansı insanların bekarçılığa daha çox meylli olduğunu düşünüb bununla bağlı müxtəlif variantlar aşkar etdi, nəticəsiniyekunlaşdırıb əsnədi.
…Həyətdən zibil maşının səsi eşidildi. Bir qədər sonra bir neçə kişi səsi bir-birinə qarışdı.
Qıçlarını qarnına yığııb fikirləşdi ki, olsun ki, zibilçilərdi. Nə haqdasa əsəbi-əsəbi mübahisə edirlər. Vəzifə bölgüsünü belə müəyyənləşdirirlər. Sonra aşağıda nə isə guruldadı və zibilçilər oynaq səslərlə bərkdən-bərkdən güldülər.
Fikirləşdi ki, həyatları zibil üfunətinin içində keçən bu adamlar hər gün belə əsəbiləşir, sonra gülüşürlər, zibil dolu çənləri maşının yük yerinə boşaldıb rahatlanırlar. Amma dərinə getsən, məlum olacaq ki, onların heç biri ömürlərində bircə dəfə belə olsun, onun kimi, beləcə yatağında uzanıb heç hara tələsmədən, dərin xəyallara dala-dala, özləri barədə, yaxud ümumiyyətlə, doğulub yaşadıqları bu dünya barədə fikirləşməyiblər.
…Qapının kilidinə açar saldılar və çox keçmədi ki, dəhliz anasının ağır fısıltısıyla dolu hərəkətə gəldi. Anası yəqin ki, bazardan gəlird. Və yəqin ki, hər iki əli də dolu idi...
Anasının hər iki əli həqiqətən dolu idi. Bunu o, otağının dəhlizə açılan yarıaralı qapısınından gördü. Anası mer-meyvə və tərəvəz dolu zənbillərin ağırlığından o yan-bu yana əyilə-əyilə qapının qabağından ötüb mətbəxə getdi.
Gözünün ucuyla dəhlizdən ötüşən anasının əllərindəki zənbillərə baxmağıyla, hər iki zənbilin eyni çəkidə olduğunu gözəyarı təyin etdi. Burda elə bir çətinlik də yox idi. Bunun üçün anasının, zənbilləri daşıdıqca, tərəzi kimi enib-qalxsalar da bərabər səviyyəsini itirməyən çiyinlərinə baxmaq kifayət idi .
Anası zənbilləri mətbəxə daşıyıb, bir müddət də orda taqqa-tuk sala-sala aldığı ərzağı yerləşdirməyə başladı. Sonra deyəsən, özü də mətbəx stolunun arxasında əyləşib nəfəsini dərdi.
Anasının nəfəsinin gödəkliyindən, yoxsa, tənha mətbəxin bir küncündə dinməz-söyləməz sakitliklə oturub qalmasından, ya səbəbini özü də anlamadığı nədənsə, ürəyi sıxıldı… anasına yazığı gəldi.
Fikirləşdi ki, bu dəqiqə anasının ondan da, özündən də, içlərini gündə-gündə doldurub mərtəbərəi üzüyuxarı daşıdığı o bərabər çəkili zənbillərdən də zəhləsi gedir yəqin... Fikirləşdi ki, əslində, bazara o getməliydi, yaxud heç olmasa, qapının açıldığını hiss eləyən kimi, ayağa qalxıb zənbilləri anasının əlindən almalıydı… Bax onda yəqin ki, anası nəfəsini belə dərməzdi və nə ona, nə də özünə bu qədər nifrət eləməzdi.
Sonra da fikirləşdi ki, ayağa qalxıb zənbilləri anasının əlindən alsaydı, anası kinayə dolu gözlərini onun üzünə zilləyib:
- Xeir ola?!.. Gün ha yandan çıxıb belə?.. – deyib onu utandıracaqdı… O isə utanmaqdan da bezmişdi… Odu ki, bir tərəfdən baxanda, elə yaxşı ki, gözə görünmədi. Bir də anası onu alt tuman-köynyində görsəydi, lap əsəbiləşəcəkdi, onun hələ də yataqda uzandığını əyani surtdə görüb təzyiqi qalxacaqdı... Sonra ağlına gələn növbəti fikirdən ürəyinin tez-tez döyündüynü hiss etdi.
Axı niyə o bu kağız iyi verən yorğan-döşəyindən əl çəkə bilmir?.. Niyə bütün normal adamlar kimi yuxudan səhərlər ayılıb bazara getmir?.. Niyə yol verir ki, evin iş-gücündən yorğun anası üstəlik bazara da gedir, qışın soyuğunda, yayın istisində o növbədə, bu növbədə durub gözləyir, o boyda yükü ələrinə alıb ağırlığından əyilə-əyilə mərtəbələri qaldırır?.. Yox, belə olmaz. – ürək döyüntüləri getdikcə, şiddətlənə-şiddətlənə fikirləşdi. - Sabahdan bazara özü gedəcək!.. Burda da çətin nə var axı?.. Bu da ali riyaziyyat deyil ki, başından tüstü çıxara?!..
Sonra bunu gözünün qabağına da gətirdi. Necə səhərin gözü açılmamış o, əllərində boş zənbillər, bazara yollanır… necə palçıqlı kartof-soğanla dolu piştaxtalara yaxınlaşıb zənbillərini doldurur… və elə həmin dəqiqə də yadına, nə vaxtsa, bir neçə il bundan əvvəl şeytanın qıçını sındırıb, bazara getməyi düşdü…
O gün, yadına gəlir, hava bomboz bozarmışdı… Yoxsa, eləyəcəyi bağarlığın dəhşətindən gözləri qaralmışdı?.. Satıcı da hey deyinirdi. Əynindəki xalatı da deyinməkdən bozarmışdı, satdığı yumurtalar da… Həmin o küləkli gün, yadına gəlir, əvvəl əti, sonra yumurtanı alıb necə gəldi, yumurtaların üstünə atmışdısa, havanın qəifl dəyişkənliyindən özünü itirib titrədə-titrədə evə götürülmüşdü. Yarısından çoxu sümüklü ətin altında qalıb əzilən yumurtaları görəndə, anası kədər dolu üzü ilə ona elə baxmışdı, elə bil yumurtaların sınmağıyla, anasının tale oxunun səmti dəyişmişdi…
O gündən sonra, yadına gəlir, yağışa düşüb möhkəmcə islandığından, düz bir həftə öskürə-öskürə titrətmiş, gecələrsə, vahiməli boz yuxular görmüşdü.
…Nəfəsini dərib fikirləşdi ki, olsun ki, anası həmin o gündən etibarən bazarlığın yükünün nə qədər də ağır olsa, bir düjün yumurta sınığını peşman halda zibil vedrəsinə boşaltmaqdan yüngül olduğunu anlamışdı…
…Əsnədi… Elə əsnədi ki, çənəsi şaqqıldadı. Elə bil anası daha onunla maraqlanmırdı. Evdə olub-olmadığı, çörək yeyib-yemədiyi də anasının vecinə deyildi elə bil. Üzbəüz divarın aşağı hissəsinə yenicə düşən namnazik gün şüasına baxa-baxa fikirləşdi ki, bəlkə o, anasının yadından çıxıb?.. Anası tamam unudub ki, onun bu adda, bu boy-buxunda, bu sir-sifətdə oğlu var?..
…Qapının arasından anasının yorğun başı göründü... Anasının başı ona görə yorğun görünürdü ki, saçları alnına, biri az da qulaqlarının üstünə dağılmışdı. Anasının başının və üzünün yorğunluğundan başa düşdü ki, yox, anası onu unutmayıb. Və nə yaxşı da ki, unutmayıb.
…Anası aralıqdan içəri boylanıb yorğun üzüylə ona yox, ondan bir qarış kənara baxa-baxa dedi ki, məktəbə - iclasa gedir, axşam da dərsi var. Xörək bişirməyə vaxt tapmadı, özünə yumurtadan-zaddan bişirib yesin. Anası bir də nə isə dedi, amma o, gərnəşdiyindən eşitmədi.
Anası sözünü deyib çəkildi və çox kemədi ki, dəhlizin aşağı başından çöl qapısının asta şıqqıltısı eşidildi. Çöl qapısı bağlanan kimi, üzbəüz divarda qaraqabaq, bığlı kişi kimi qaş-qabağını sallamış divar saatının çıqqıltıları eşidilməyə başladı.
Saatdan ümumiyyətlə zəhləsi gedirdi. Ssbsbi də bu idi ki, saatdan çox, kəfkirli divar şkafını andıran bu narahat cizah günün iyirmi dörd saatı özünü ona göstərə-göstərə, fasiləsiz bir inadla çıqqıldayırdı, bircə dəqiqə susmadan, nəfəs dərmədən, işinə ara vermədən, dəli kimi işləiyrdi. O, çıqqıldadıqca, balaca əqrəbləri də addımlayırdı. Bəzi vaxtlar isə, xüsusən səhərlər - bu bığlı dostu çarpayısının dirəndiyi divarın o üzündəki «əsəbi» qonşunun makinasıyla mübahisəyə də girirdi. Bu deyirdi: «çıq-çıq». O biri deyirdi: «çırqa- çırıq». Axır vaxtlar isə özünü onda tutmuşdu ki, saatla bir otaqda özünü pis hiss eləyir. Çünki bu sırtıq qurğunun bütün günü rəqəmlərini ona zilləyib, kəfkirin yelləyib nırçıldadığını dəfələrlə anlamışdı. Özünü eşitməzliyə vursa da, yerində qurcalanıb üzünü divara, arxasını saata çevirsə də, qulaqlaqbalışını qulağına basıb özünü yuxuya verməyə çalışsa da, saatın yenə otağın ha tərəfindənsə ona zillənib kəfkirni yelləyə-yelləyə «nırçıldadığını» duymuşdu.
Anasından çəkinməsəydi, bu yekəxana cihazı divardan açıb həyətə düşmədən, eyvana çıxıb ordan düz həyətin ortasına vızıldadardı...
Neçə dəfə anasına da demişdi. Demişdi ki, saatın çıqqıltıları ona, fikrini toplamağa, kitab oxumağa, yatmağa mane olur, onu divardan çıxarıb ayrı bir yerdən assın.
Anası isə onun bu sözlərinə laqeyd bir dinməzliklə qulaq asır, başını yelləyib «yaxşı», deyir, saatı isə yerindən tərpətmirdi ki, tərpətmirdi.
Anası ümumiyyətlə, ondan bezmişdi. - fikirləşdi. - Allahın bu saatına da, ondan çox diqqət ayırırdı. Onu vaxtı-vaxtında qururdu, tozunu alıb şüşəsini parıldadırdı. Anası elə bil saatla hesablaşırdı, bütün gününü onun əqrəblərinin vəziyyəti ilə qururdu. Saat kəfkirini hərəkətə gətirib altı dəfə vuranda, anası yatağından qalxırdı, yeddi dəfə vuranda evdən çıxıb işə gedirdi, üç dəfə vuranda işdən evə qayıdırdı… Saat işləyirdi, anası işləyirdi, anası işləyirdi, saat işləyirdi. Anası yuxuya qalanda, saat danqıldayıb onu oyadırdı. Saat yatanda, anası onu işə salırdı. Elə bil ikisi də bir idarənin işçiləri idilər.
Bəzən ona elə gəlirdi ki, anası saatı ondan çox isətyir. Ən çox bəlkə də elə buna görə saatı görməyə gözü yox idi. Ondan heyfini almaq üçün acığa, nə qədər özünü öldürüb zəngini vurmuşdusa da, bilərəkdən ayağa qalxıb dərsə getməmişdi.
…Qarnı quruldadı. Fikirləşdi ki, gərək ayağa qalxıb mətbəxə keçsin, orda yaxşı-yaxşı yesin ki, sonra bir də bu məsələyə qayıtmalı olmasın. Bu barədə daha nə isə fikirləşdisə də, fikirləşdiyi həmin dəqiqə də toz dumanı kimi ha yanasa çəkilib yadından çıxdı. İçini çəkib yenə tavana baxmağa başladı.
Hava qaraldıqca, tavan boyu sıralanan «dağlar», «dərələr» daha vahiməli görünürdülər... Buralar həm də haralarısa xatırladırdı... Ağappaq, cansız dağlar, dağların yanı ilə sıralanan zil qara kölgələri, qapanlıq dərələr… Hava qaraldıqca, kölgələr böyüyür, «dərələr» getdikcə dərinləşirdi… Hə, yadına düşdü… «Amerika» jurnalının son sayında üz qabığında gördüyü Ayın böyüdülmüş foto-şəkli... Eynilə belə, qabarıq yerlərin bir tərəfi – olsun ki, gün düşən tərəfi ağ, o biri tərəfi qatı qaranlıq kölgə… Sonra fikirləşdi ki, əgər bu tavanın şəklini bax burdan, beləcə çəkib irildsə, Ayın səthinə oxşayar?..
Ovuclarını binokl əvəzi yumurlayıb tavanın, yağışlardan qabarmış kələ-kötür hissəsinə baxmağa başladı.
Hə, oxşayır…
…Bütün gecəni ayaqlarının altında xəz soba kimi isinə-isinə mışıldayan pişiyi əsnəyib əl-qolunu dartışdırırdı, pəncələri üstə qalxıb belini yay kimi yuxarı darta-darta gərnəşib arxa pəncələri üstə oturdu, qızılı gözlərini ona zilləyib bir müddət oturduğu yerdə yuxunun keyliyindən ləngərlədi, sonra yenidən yumurlanıb, başını qarnının içində gizləyib deyəsən yuxuya getdi.
Sara belə yumurlananda, onu ağ, xəz papağa oxşadırdı, onu başına qoymağı gəlirdi... Saranı başına qoymağıyla, başının yumşalacağını, isinib içində ötən illərdən qalan artıq-urtuq dərs mətnlərini və sairəni yoxa çıxaracaqdı… Bir də pişik beləcə yumurlanıb yatanda, onu da yuxu tuturdu. O da başını qarnına soxub yumurlanmaq, ayılmadan, ayayğa qalxmadan, bu isti yumşaqlığın içində əriyənəcən, gecə-gündüz yatmaq istəyirdi...
Pişiyin yuxunun ritmi ilə aramla qalxıb-enən kürəyinə baxa-baxa fikirləşdi ki, axı niyə adamlar bu ali məxluqlar kimi müdrik və səbrli deyillər?.. Daim harasa tələsirlər, nə isə eləməyə can atırlar… Axı onsuz da hər şeyin axırı elə yataqdı. Qocalığın da, xəstəliyin də…
Sonra gözünün qabağında zarıya-zarıya yataqda can verən baba-nənələri, böyük xalaları və əmiləri gəldi… bədəni boyu üşütməyə bənzər qəribə bir soyuqluq gəzdi…
Ayağa qalxıb ayaqlarını gecənin soyuqluqluğundan soyumuş başmaqlarının içinə saldı, soyuqdan titrədə-titrədə mətbəxə qaçdı.
…Pilətənin üstündəki qazanlar boş idi… Olsun ki, xörək bişirməyə nə isə çatmamışdı və anası təzədən bazara qayıtmışdı.
O biri qazanların da qapaqlarını qaldırıb içlərinə boylandı və qazanların ondan utandığını necəsə, hiss elədi. Sonra masanın üstündəki balaca çuxurun qapağını açdı. Dünənki bozbaşdan qalan ikicə noxud çuxurun dibində iki sevgili kimi baş-başa verib ona zillənmişdilər...
Dəhlizə çıxıb vanna otağına yollandı.
Onun, hər gün ürəyi bulana-bulana, yaşıl sabunları ovuclarının içində əritdiyi yerə. Amma vannada isti suyun içində uzanmaqdan xoşu gəlirdi. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, isti su onu qəribə bir doğmalıqla bağrına basıb bədənin hər əzasını yumşaq-yumşaq sığallayırdı. Bir də ona görə ki, suyla dolu vannada çəkisini itirirdi, özünü qəribə, qabarcıqvari məxluq hiss eləyirdi... Belədə, bütün vücudu, əzaları və sinirləri ilə suyun yumşaqlığı içində əriyə-əriyə, mürgü içində fikirləşirdi ki, kaş ki, şəhər akvarium olaydı... Hamı və hər şey çəkisini itirib yüngül hava qabarcıqları kimi suyun üzündən asılı qalaydı… Onda hamı öz bazara çəkiziq, qabarcıq bədənləriylə, suyun üzüylə süzə-süzə gedərdi… O isə anasını kürəyinə alıb işə, ordan bazara, ordan daha haralara aparardı...
…Hamamın qapısı açılmadı… Qapının dəstəyindən ikiəlli yapışıb bu dəfə bərk itələdi.
Qapı yenə açılmadı. Bu nə demək idi?..
Qapı o biri üzdən - içəridən bağlı idi. Cəftə ilə.
Hiss elədi ki, başının tükləri biz-biz durdu.
Bu, necə ola bilərdi?.. Evdə ki, ondan savayı bir kəs yox idi?!.. Belə olan halda hamama kim girə bilərdi?..
…Qapını var gücü ilə, bu dəfə çiyniylə itləd…
Qapı yenə açılmadı. Qapını içəridən bağlamışdılar. O öz otağında yatağında uzanıb gic-gic xəyallara dalan vaxt kimsə, evin hansı dəliyindənsə içri girib özünü hamama salmışdı... qapını o üzdən kilidləyib orda nəfsini içinə qısa-qısa nəyisə gözləyirdi. Amma nəyi?..
Dəhşətdən gözləri qaraldı…
Əgər qapının o üzündəki oğru idisə, ora nədən ötrü girmişdi, nəyi gözləyirdi?.. Yox, əgər oğru deyildisə…
Bu fikirdən bir anın içində bədəninə soyuq tər gəldi. Qapının dəstəyindən yapışıb var gücüylə sikələyə-silkələyə, qapıyla bir bütün vücudu titrəyə-titrəyə:
- Kimsən orda?.. E..ey!!! - deyə qışqırdısa da, qapının o üzündən cavab gəlmədi...
Qulağını qapıya dirəyib içəriyə diqqət kəsildi.
…İçəridə kimsə tövşüyürdü… Yoxsa bu, ona elə gəlirdi?..
Sonra elə bil səs kəsildi.
Çiynini qapıya dirəyib bir də var gücü ilə itələmək istədisə də, dayandı. Fikirləşdi ki, bəlkə içəridəki silahlıdı, bəlkə əyninə şalvar keçirib atırmaya çıxsın, qonşuların qapısını döyüb köməyə çağırsın?.. Həmin dəqiqə də ağlına o da gəldi ki, evdən çıxdığını hiss edən o naməlum kəs içəridən çıxıb bu dəfə mənzilin qapısını bağlayar. Olsun ki, hamamda gizlənməyinin mənası da elə budu…
Bu fikirlə qapını bir də – bu dəfə bütün bədəniylə itələdi.
O tərəfdən də qapıya möhkəm dirənmişdilər. Özü də deyəsən, içəridəkinin çiyni heç də onunkundan zəif deyildi. Sonra elə bil o biri otaqlarda kimsə öskürdü...
İçini çəkib hamamın qapısına sıxıldı. Bir anın içində ona elə gəldi ki, bütün otaqlar, elə dəhliz də adamla doludu…
Dizləri boşaldı... mədəsində elə bil nə isə qırılıb isti-isti axdı… Bu məqam evin bütün su boruları guruldadı… Gurultu həm də elə bil onun içində çaxdı.
Nəfəsini içinə qısıb ehmal addımlarla öskürək səsi gələn səmtə sarı yeridi.
Qonaq otağının qapısını açıb ehtiyatla içəri boylandı…
Sağ tərəfdə bığıburma bir kişi divara qısılıb ona baxırdı…
Beynində çaxan ani reflekslə yumruğunu kişinin üzünə ilişdirdi...
Əli şüşəyəbənzər nəyisə dağıdıb kəsildi…
İşığı yandırdı.
Qonaq otağının küncündəki adamboylu qədim saatın şüşəsini sındırmışdı...
Əlinin yarasını o biri ovcuna sıxıb küncdən əzilmiş üzüylə ona zillənən saata baxdı…
Bir istədi yerə dağılan şüşələri ovcuna yığıb mətbəxə apara, hamamdakı yadına düşdü deyə, tələsik dəhlizə qayıtdı.
Hamamın qapısı bayaqkı vəziyyətdə idi…
Qapıyla üzbəüz dayanıb nəfəsini dərdi. Bayaqkı zərbədən sonra elə bil qorxusu keçmişdi.
Nə fikirləşdisə, mətbəxə keçib ət baltasını götürdü, dəstəyini salamat ovcunda möhkəm-möhkəm sıxa-sıxa, qapının qabağına qayıtdı, bir an belə fikirləşmədən, baltanı var gücü ilə qapının dəstəyinə necə vurdusa, qapı elə bil cırıldı... və o, əlindəki baltaqarışıq hamamın içinə yıxıldı... Dizləri vannanın iti künclərinə dəyib əzildi, balta əlindən sıçrayıb divardan asılmış güzgüyə dəydi, güzgünü zədələyib çatlatdı…
Bir müddət hamamın soyuq döşəməsində otura-otura, nə baş verdiyini anlamağa çalışdı…
İçəridə heç kəs yox idi… Bəs nə baş vermişdi?..
Ayağa qalxıb qapını örtmək istədi, örtə bilmədi. Əyilib iş üzü görməyən nazik barmaqlarını qapının altına saldı.
Qapının altına ilişib, onu açılıb-örtülməyə qoymayan balaca taxta parçasını çıxardıb bir kənara vızıldatdı, vannanın qırağına əyləşib dizlərinə dirsəkləndi.
Bu nə demək idi?.. Dəli olurdu, yoxsa?.. Gözünü açandan gündə bəlkə yüz dəfə gördüyü adi əşyalar bu nə hoqqa idi, çıxarırdılar?..
Qalxıb qapının sınmış cəftəsinə baxdı, güzgünün çatına, dizlərinin yarasına baxdı… hamamdan çıxıb başmaqlarını sürütləyə-sürütləyə qonaq otağına getdi, orda «əngini əzdiyi» qədim saata baxdı və bilmədi gülsün, ya ağlasın.
Yaralı əlini qoynuna basıb otağına qayıtdı, yatağına uzandı.
Başını balışın altına soxub fikirləşirdi ki, indi anası işdən gəlib saatı da, hamamın sınıq cəftəsini, çatlamış güzgünü də görəcək, hirslənəcək, deyinəcək…
Başını balışın altından çıxarıb pəncərəyə baxdı.
Hava qaralırdı. Bir azdan yatmaq lazım gələcəkdi… Onunsa yuxusu gəlmirdi…
…Qapıya açar salındı…
Anası idi, işdən qayıdırdı. Qapı çırpıldı və dəhlizin işığı yandı. Anası alıb gətirdiyi bazarlığın cığaralarını xışıldada-xışıldada mətbəxə keçdi, orda öskürdü. Sonra onun otağının qabağından keçib hamama girdi. Pəncərənin şüşəsindən anasının, ancaq kürəyini görə bildi və kürəyinin əzələlərindən bildi ki, anası möhkəm yorulub.
Anası hamamda əl-üzünü yuyub, səssiz-səmirsiz otağına getdi. Deyəsən, nə güzgüdəki çapığı gördü, nə də qapının sınmış cəftəsini…
Qalxıb oturdu. Dizləri göynəyirdi.
Fikirləşdi ki, bu nə həyatdı, yaşayır?.. Niyə hamı kimi yaşaya bilmir?.. Hamı işləyəndə o yatır, hamı yatanda, o tavana baxır? Bu nə gündü, özünü salıb?..
Bunu fikirləşib bir istədi, anasının otağına keçib, bayaq başına gələnləri ona danışa. Deyə ki, onu çox istəyir. Bəlkə də ona görə bu gün heç vaxt ağlına belə gətirmədiyi, «qəhrəmanlıqlar» göstərib, əlini kəsib, dizlərini əzib… Sonra fikirləşdi ki, birdən anası inanmadı? Ya da gülməyi tutdu ki, evdə öz-özünə dağ-divarla vuruşur?.. Axı doğurdan da gülməliydi?!..
Sonra qəfildən öz-özünə vahimələndi. Fikirləşdi ki, bəlkə başına hava gəlib, dəli olub?!..
Ayağa qalxıb ehmal addımlarla dəhlizə çıxdı, orda işığı yandırmadan divar güzgüsünün qabağında dayanıb gözlərinin ağına, bəbəklərinin rənginə baxdı.
Hər şey öz qaydasındaydı…
Həmin ehtiyatla anasının otağına sarı yeridi, qapını açıb əvvəl başını, sonra bədənini içəri saldı və gördüyü mənzərədən donub qaldı...
Anası yatmışdı… Başını çarpayının taxtasına söykəyib kəsik-kəsik xoruldayırdı...
Boğazını qəhər tutdu… Anasını heç vaxt belə gücsüz, belə zəif görməmişdi… Heç vaxt ağlına belə gətirməzdi ki, anası da yorula bilər, beləcə, balaca uşaq kimi, oturduğu yerdə yuxulaya bilər…
…Anası əllərini dizlərinin üstünə qoyub yatmışdı… Sağ əli bərk-bərk, indicə ayağından çıxardığı corabı sıxmışdı. Anasının əllərinin dərisi quruyub qırış bağlamışdı, ağır yüklər daşımaqdan, qab-qaşıq, paltar yumaqdan, barmaqlarının içi xırda döyənəklələ dolu idi…
Bir müddət qapının ağzında dayanıb dura-dura, anasının yatmağına tamaşa elədi. Anasının yatmağında onun, mənasını anlaya bilmədiyi nə isə qeyri-adi məna vardı... Amma ha fikirləşdisə də, o mənanı anlaya bilmədi…
Anasının ayaqları altında çöməlib ona altdan-yuxarı baxdı.
Burdan baxanda, anası orta əsrlərin qədim heykəllərinə oxşayırdı...
Başını ehmalca anasının ayaqlarına söykəyib qaldı və çox keçmədi ki, eləcə oturduğu yerdə yuxuladı…
O biri otaqlardan taqqaturuq səsi gəlirdi. Deyəsən, anası evi yığışdırırdı... Həmişə elədiyi kimi, stulları kənara çəkib altlarını, rəflərin içindəkiləri boşaldıb içlərini silirdi.
Bunu təsəvvüründə olduğu kimi canlandırdı. Anası saat yarım ərzində işini bitirib başa çatdırdı, döşəməni süpürüb qabları yudu. Sonra gün çıxdı və anası işə getdi.
…Bir müddət yerinin içində o yan-bu yana qurcalanıb anası barədə fikirləşdi, sonra ayağa qalxıb barmaqlarının ucunda mətbəxə qaçdı, orda özünə tələm-tələsik yaxmac düzəldib, soyuqdan titrədə-titrədə otağa qayıtdı, özünü isti yorğanın altına salıb yaxmacı, yorğanaltı havasız qaranlıqda yedi. Yaxmac, hər dişləmdə ovulub xırda qırıntılarını boynuna, qollarına, döşəyinin içinə doldurdu. Yaxmacı bitirib başını yorğanın altından çıxardı, dərindən nəfəs dərib tavana baxmağa başladı.
Fikirləşdi ki, nə yaxşı ki, hələ tələbədi, nə yaxşı ki, belə asan fakültədə oxuyur, nə yaxşı ki, həftənin iki günü dərsi yoxdu, nə yaxşı ki, bu gün həmin o iki gündən biridi və nə yaxşı ki, bu iki günü istədiyi kimi keçirə bilər. İstədiyi qədər uzanıb istədiyi şeylər haqqında fikirləşə bilər.
Gərnəşdi… sol qabırğası qaşındı. Qabırğasını qaşıdıqca, hər xırda hərəkətindən, bədəninə, yatağına dolan çörək qırıntıları tərpəşib yerlərini dəyişdilər və onu yeni-yeni qaşınmalar tutdu. Sonra uzun müddət tavana baxa-baxa fikirləşdi ki, indi əgər bu tavan açıq olsaydı, yəni tavanı, yay maşınlarının üstünü açan tək, açıb geriyə qatlamaq, yaxud düymənin idarəsi ilə ümumiyyətlə, yoxa çıxarmaq olsaydı, əla olardı. Sonra bunu təsəvvüründə canlandırdı da. Necə yerində uzana-uzana, görünməz düyməni basıb tavanı açır və elə öz yatağındaca uzandığı yerdə qaranlıq göyün üzünə səpilən ulduzlara baxır…
Tavanın suvağı ovulmuş, bəzi hissələri yağış sızmalarından əcayib ləkələr atmışdı. Burdan – aşağıdan baxanda, alçaq təpələrlə sıralanmış bozumtul səhranı xatırladırdı. Diqqətlə baxanda, burda hətta dağlar da var idi. Dağların bəzi cizgiləri kölgələnib qaralmışdı deyə, hündürlüklərini dəqiq müəyyən eləmək olmurdu.
Gözlərini qıyıb bu mənzərəyə uzaq məsafələrdən baxan kimi baxdı və bu dəfə ona elə gəldi ki, bütün bu mənzərə heç də burda - onun yataq otağının tavanında yox, hardasa, buralardan çox-çox uzaqlarda, təyyarə yüksəkliyindən görünən məsafələrdədi. Məhz bu səbəbdən də nəhəng dağlar, dərin dərələr belə balaca görünür.
Sonra çönüb yatağı ilə üzbəüzdəki divara baxdı.
Divar da hamar deyildisə də, onu heç hara oxşada bilmədi və fikirləşdi ki, görəsən niyə bütün tavanları, divarları və otaqları dördkünc tikirlər?.. Sağa baxırsan - künc, sola baxırsan künc. Yuxarı künc, aşağı künc, hər tərəf xəttlər, düzbucaqlar, çərçivələr… Nə qədər bu dörd küncü görmək olar?..
Sonra tavanın və divarların künclərinə o qədər baxdı ki, ona elə gəldi başı da dördküncləşdi, gözləri də. Bax, bu saat durub pəncərədən küçəyə baxsa, görər ki, orda da hər şey dördküncdü. Amma durmadı. Ayağa qalxmağa həvəsi yox idi.
Fikirləşdi ki, hər şey – evlər də, küçələr də girdə olsaydı, nə olardı görən?.. Hər şey girdələşərdi. Girdə evlər, dəyirmi şkaflar, dəyirmi çarpayılar… Axı bu qaranlıq, mənasız künc-bucaqlar kimə və nəyə lazımdı? Onsuz da künclərdən istifadə olunmur. Əgər hər otağın dörd küncünün sahəsini birləşdirsən və … o biri otaqların da künclərini bura qatsan, onda əməlli-başlı gur işıqlı, geniş salon alınar. Bir də həndəsi məntiqlə də hər şey üst-üstə düşür. Çevrə – tutduğu sahə etibarilə bütün kublardan və kvadratlardan, düzbucaqlardan və paralelipipetlərdən yığcamdır.
…Divarın o üzündəki qonşu mənzildən şıqqıltı səsləri eşidildi, sonra makinanı çaqqıldatmağa başladılar.
Qıçlarını qarnına yığıb, başını yorğanın altına salıb qollarıyla qulaqlarını qapadısa da, makinanın çıqqıltılarından xilas ola bilmədi. Fikri dağıldısa da, tezcə toparlanı mümkün sakitlikdə digər həndəsi fiqurlar haqqında ayrı-ayrılıqda fikirləşməyə başladı…
Düzbucaqlarda kvadratları, üçbucaqlarla konusları müqayisə eləyib tərəflərin həcmini bir-birinin üstünə gəldi. Sonra öz yataq otağını təsəvvüründə gah silindir, gah konus, gah da kurə şəklinə salıb içindəki əşyaların yerlərini dəyiş-düyüş elədi və yoruldu.
Sol böyrü üstə çönüb yarım saat da belə uzandı.
Divarın o üzündəki qonşunun əsəbi makinanın axırına çıxmaq üzrəydi… Üzünü heç cür yadına sala bilmədiyi qonşu makinanın düymələrini var gücüylə elə döyəcləyirdi, elə bil kağıza sözləri yox, barmaqlarının qanını köçürmək istəyirdi. Bir qədərdən sonra makinanın səsi bir qədər də artdı. Və o təsəvvüründə canlandırdığı arıq, əsəbi qonşunun makinada dördəlli yazdığını, iki əlinə, iki ayağını da əlavə edib havalandığını anladı.
Fısıldayıb yorğanı üstündən atdı. Bu səsdə uzanmaq, nə haqdasa fikirləşmək baş tutan məsələ deyildi. Gərək indi ayağa qalxsın, dəhlizə çıxıb hamama sarı addımlasın, orda əlüzyuyanın qabağında dayanıb sabunu əllərinin arasında fırlada-fırlada yuyunsun…
Əllərini sabunlayanda əti ürpənirdi... Niyəsə ona elə gəlirdi ki, bu sürüşkənlik ovuclarının dərisindən yaranır. Bu zəhlətökən sürüşkənlikdən qurtulmaqdan ötrü bir dəfə bütün yuxunu əllərini o qədər sabunlamışdı ki, sabunun köpüyü aşıb daşa-daşa hər yeri bürüymüşdü… və o bütün o ağlığın, o çəkisiz köpüyün içində itib batmışdı...
İndi yenə həmin o yuxusunu xatırladı… Ayrı əlac yox idi. O, əllərini yuyub dəftər-kitabı qabağına tökməli, ötüb-keçənləri bir-bir yadına salmalıydı. Çünki imtahanlar lap burnunun ucundaydı.
Əslinə qalanda, bu haqda fikirləşməkdən də bezmişdi. Dünən də, srağagün də elə bil bu haqda fikirləşmişdi. Amma, sonra bir şey eləmişdi, ya eləməmişdi?.. Yadına gəlmirdi.
Dirsəyini çarpayının başlığına dirəyib ufuldadı. Yuxudan oyandığı müddət ərzində sağa-sola çönməkdən başı gicəllənirdi, həm də deyəsən, ağrıyırdı. Odu ki, kürəyi üstə uzanıb əllərini qarnının üstündə çarpazladı və fikirləşdi ki, görəsən üfüqi vəziyyətdə uzananda adamın bağırsaqları, öd kisəsi, mədəsi hansı vəziyyəti alır?.. Və həmin dəqiqə də bu fikirdən ürəyi bulandı. Gərnəşə-gərnəşə fikirləşdi ki, axı niyə belə axmaq-axmaq şeylər barədə düşünür? Bekarçılıqdandı, nədəndi? Anası deyirdi ki, bekarçılıqdandı.
Balışı başının altında yastıladıb bir az da bekarçılıq haqqında fikirləşdi. Bekarçılıq əslinə qalanda, elə də pis bir şeyə oxşamırdı… İnsanın məhz bekar vaxtlarda özü barədə, yaşadığı dunya barədə dərindən-dərin fikirləşməyə macal tapdığını müəyyənləşdirib rahatlandı. Sonra bunun nədən yarandığını, hansı insanların bekarçılığa daha çox meylli olduğunu düşünüb bununla bağlı müxtəlif variantlar aşkar etdi, nəticəsiniyekunlaşdırıb əsnədi.
…Həyətdən zibil maşının səsi eşidildi. Bir qədər sonra bir neçə kişi səsi bir-birinə qarışdı.
Qıçlarını qarnına yığııb fikirləşdi ki, olsun ki, zibilçilərdi. Nə haqdasa əsəbi-əsəbi mübahisə edirlər. Vəzifə bölgüsünü belə müəyyənləşdirirlər. Sonra aşağıda nə isə guruldadı və zibilçilər oynaq səslərlə bərkdən-bərkdən güldülər.
Fikirləşdi ki, həyatları zibil üfunətinin içində keçən bu adamlar hər gün belə əsəbiləşir, sonra gülüşürlər, zibil dolu çənləri maşının yük yerinə boşaldıb rahatlanırlar. Amma dərinə getsən, məlum olacaq ki, onların heç biri ömürlərində bircə dəfə belə olsun, onun kimi, beləcə yatağında uzanıb heç hara tələsmədən, dərin xəyallara dala-dala, özləri barədə, yaxud ümumiyyətlə, doğulub yaşadıqları bu dünya barədə fikirləşməyiblər.
…Qapının kilidinə açar saldılar və çox keçmədi ki, dəhliz anasının ağır fısıltısıyla dolu hərəkətə gəldi. Anası yəqin ki, bazardan gəlird. Və yəqin ki, hər iki əli də dolu idi...
Anasının hər iki əli həqiqətən dolu idi. Bunu o, otağının dəhlizə açılan yarıaralı qapısınından gördü. Anası mer-meyvə və tərəvəz dolu zənbillərin ağırlığından o yan-bu yana əyilə-əyilə qapının qabağından ötüb mətbəxə getdi.
Gözünün ucuyla dəhlizdən ötüşən anasının əllərindəki zənbillərə baxmağıyla, hər iki zənbilin eyni çəkidə olduğunu gözəyarı təyin etdi. Burda elə bir çətinlik də yox idi. Bunun üçün anasının, zənbilləri daşıdıqca, tərəzi kimi enib-qalxsalar da bərabər səviyyəsini itirməyən çiyinlərinə baxmaq kifayət idi .
Anası zənbilləri mətbəxə daşıyıb, bir müddət də orda taqqa-tuk sala-sala aldığı ərzağı yerləşdirməyə başladı. Sonra deyəsən, özü də mətbəx stolunun arxasında əyləşib nəfəsini dərdi.
Anasının nəfəsinin gödəkliyindən, yoxsa, tənha mətbəxin bir küncündə dinməz-söyləməz sakitliklə oturub qalmasından, ya səbəbini özü də anlamadığı nədənsə, ürəyi sıxıldı… anasına yazığı gəldi.
Fikirləşdi ki, bu dəqiqə anasının ondan da, özündən də, içlərini gündə-gündə doldurub mərtəbərəi üzüyuxarı daşıdığı o bərabər çəkili zənbillərdən də zəhləsi gedir yəqin... Fikirləşdi ki, əslində, bazara o getməliydi, yaxud heç olmasa, qapının açıldığını hiss eləyən kimi, ayağa qalxıb zənbilləri anasının əlindən almalıydı… Bax onda yəqin ki, anası nəfəsini belə dərməzdi və nə ona, nə də özünə bu qədər nifrət eləməzdi.
Sonra da fikirləşdi ki, ayağa qalxıb zənbilləri anasının əlindən alsaydı, anası kinayə dolu gözlərini onun üzünə zilləyib:
- Xeir ola?!.. Gün ha yandan çıxıb belə?.. – deyib onu utandıracaqdı… O isə utanmaqdan da bezmişdi… Odu ki, bir tərəfdən baxanda, elə yaxşı ki, gözə görünmədi. Bir də anası onu alt tuman-köynyində görsəydi, lap əsəbiləşəcəkdi, onun hələ də yataqda uzandığını əyani surtdə görüb təzyiqi qalxacaqdı... Sonra ağlına gələn növbəti fikirdən ürəyinin tez-tez döyündüynü hiss etdi.
Axı niyə o bu kağız iyi verən yorğan-döşəyindən əl çəkə bilmir?.. Niyə bütün normal adamlar kimi yuxudan səhərlər ayılıb bazara getmir?.. Niyə yol verir ki, evin iş-gücündən yorğun anası üstəlik bazara da gedir, qışın soyuğunda, yayın istisində o növbədə, bu növbədə durub gözləyir, o boyda yükü ələrinə alıb ağırlığından əyilə-əyilə mərtəbələri qaldırır?.. Yox, belə olmaz. – ürək döyüntüləri getdikcə, şiddətlənə-şiddətlənə fikirləşdi. - Sabahdan bazara özü gedəcək!.. Burda da çətin nə var axı?.. Bu da ali riyaziyyat deyil ki, başından tüstü çıxara?!..
Sonra bunu gözünün qabağına da gətirdi. Necə səhərin gözü açılmamış o, əllərində boş zənbillər, bazara yollanır… necə palçıqlı kartof-soğanla dolu piştaxtalara yaxınlaşıb zənbillərini doldurur… və elə həmin dəqiqə də yadına, nə vaxtsa, bir neçə il bundan əvvəl şeytanın qıçını sındırıb, bazara getməyi düşdü…
O gün, yadına gəlir, hava bomboz bozarmışdı… Yoxsa, eləyəcəyi bağarlığın dəhşətindən gözləri qaralmışdı?.. Satıcı da hey deyinirdi. Əynindəki xalatı da deyinməkdən bozarmışdı, satdığı yumurtalar da… Həmin o küləkli gün, yadına gəlir, əvvəl əti, sonra yumurtanı alıb necə gəldi, yumurtaların üstünə atmışdısa, havanın qəifl dəyişkənliyindən özünü itirib titrədə-titrədə evə götürülmüşdü. Yarısından çoxu sümüklü ətin altında qalıb əzilən yumurtaları görəndə, anası kədər dolu üzü ilə ona elə baxmışdı, elə bil yumurtaların sınmağıyla, anasının tale oxunun səmti dəyişmişdi…
O gündən sonra, yadına gəlir, yağışa düşüb möhkəmcə islandığından, düz bir həftə öskürə-öskürə titrətmiş, gecələrsə, vahiməli boz yuxular görmüşdü.
…Nəfəsini dərib fikirləşdi ki, olsun ki, anası həmin o gündən etibarən bazarlığın yükünün nə qədər də ağır olsa, bir düjün yumurta sınığını peşman halda zibil vedrəsinə boşaltmaqdan yüngül olduğunu anlamışdı…
…Əsnədi… Elə əsnədi ki, çənəsi şaqqıldadı. Elə bil anası daha onunla maraqlanmırdı. Evdə olub-olmadığı, çörək yeyib-yemədiyi də anasının vecinə deyildi elə bil. Üzbəüz divarın aşağı hissəsinə yenicə düşən namnazik gün şüasına baxa-baxa fikirləşdi ki, bəlkə o, anasının yadından çıxıb?.. Anası tamam unudub ki, onun bu adda, bu boy-buxunda, bu sir-sifətdə oğlu var?..
…Qapının arasından anasının yorğun başı göründü... Anasının başı ona görə yorğun görünürdü ki, saçları alnına, biri az da qulaqlarının üstünə dağılmışdı. Anasının başının və üzünün yorğunluğundan başa düşdü ki, yox, anası onu unutmayıb. Və nə yaxşı da ki, unutmayıb.
…Anası aralıqdan içəri boylanıb yorğun üzüylə ona yox, ondan bir qarış kənara baxa-baxa dedi ki, məktəbə - iclasa gedir, axşam da dərsi var. Xörək bişirməyə vaxt tapmadı, özünə yumurtadan-zaddan bişirib yesin. Anası bir də nə isə dedi, amma o, gərnəşdiyindən eşitmədi.
Anası sözünü deyib çəkildi və çox kemədi ki, dəhlizin aşağı başından çöl qapısının asta şıqqıltısı eşidildi. Çöl qapısı bağlanan kimi, üzbəüz divarda qaraqabaq, bığlı kişi kimi qaş-qabağını sallamış divar saatının çıqqıltıları eşidilməyə başladı.
Saatdan ümumiyyətlə zəhləsi gedirdi. Ssbsbi də bu idi ki, saatdan çox, kəfkirli divar şkafını andıran bu narahat cizah günün iyirmi dörd saatı özünü ona göstərə-göstərə, fasiləsiz bir inadla çıqqıldayırdı, bircə dəqiqə susmadan, nəfəs dərmədən, işinə ara vermədən, dəli kimi işləiyrdi. O, çıqqıldadıqca, balaca əqrəbləri də addımlayırdı. Bəzi vaxtlar isə, xüsusən səhərlər - bu bığlı dostu çarpayısının dirəndiyi divarın o üzündəki «əsəbi» qonşunun makinasıyla mübahisəyə də girirdi. Bu deyirdi: «çıq-çıq». O biri deyirdi: «çırqa- çırıq». Axır vaxtlar isə özünü onda tutmuşdu ki, saatla bir otaqda özünü pis hiss eləyir. Çünki bu sırtıq qurğunun bütün günü rəqəmlərini ona zilləyib, kəfkirin yelləyib nırçıldadığını dəfələrlə anlamışdı. Özünü eşitməzliyə vursa da, yerində qurcalanıb üzünü divara, arxasını saata çevirsə də, qulaqlaqbalışını qulağına basıb özünü yuxuya verməyə çalışsa da, saatın yenə otağın ha tərəfindənsə ona zillənib kəfkirni yelləyə-yelləyə «nırçıldadığını» duymuşdu.
Anasından çəkinməsəydi, bu yekəxana cihazı divardan açıb həyətə düşmədən, eyvana çıxıb ordan düz həyətin ortasına vızıldadardı...
Neçə dəfə anasına da demişdi. Demişdi ki, saatın çıqqıltıları ona, fikrini toplamağa, kitab oxumağa, yatmağa mane olur, onu divardan çıxarıb ayrı bir yerdən assın.
Anası isə onun bu sözlərinə laqeyd bir dinməzliklə qulaq asır, başını yelləyib «yaxşı», deyir, saatı isə yerindən tərpətmirdi ki, tərpətmirdi.
Anası ümumiyyətlə, ondan bezmişdi. - fikirləşdi. - Allahın bu saatına da, ondan çox diqqət ayırırdı. Onu vaxtı-vaxtında qururdu, tozunu alıb şüşəsini parıldadırdı. Anası elə bil saatla hesablaşırdı, bütün gününü onun əqrəblərinin vəziyyəti ilə qururdu. Saat kəfkirini hərəkətə gətirib altı dəfə vuranda, anası yatağından qalxırdı, yeddi dəfə vuranda evdən çıxıb işə gedirdi, üç dəfə vuranda işdən evə qayıdırdı… Saat işləyirdi, anası işləyirdi, anası işləyirdi, saat işləyirdi. Anası yuxuya qalanda, saat danqıldayıb onu oyadırdı. Saat yatanda, anası onu işə salırdı. Elə bil ikisi də bir idarənin işçiləri idilər.
Bəzən ona elə gəlirdi ki, anası saatı ondan çox isətyir. Ən çox bəlkə də elə buna görə saatı görməyə gözü yox idi. Ondan heyfini almaq üçün acığa, nə qədər özünü öldürüb zəngini vurmuşdusa da, bilərəkdən ayağa qalxıb dərsə getməmişdi.
…Qarnı quruldadı. Fikirləşdi ki, gərək ayağa qalxıb mətbəxə keçsin, orda yaxşı-yaxşı yesin ki, sonra bir də bu məsələyə qayıtmalı olmasın. Bu barədə daha nə isə fikirləşdisə də, fikirləşdiyi həmin dəqiqə də toz dumanı kimi ha yanasa çəkilib yadından çıxdı. İçini çəkib yenə tavana baxmağa başladı.
Hava qaraldıqca, tavan boyu sıralanan «dağlar», «dərələr» daha vahiməli görünürdülər... Buralar həm də haralarısa xatırladırdı... Ağappaq, cansız dağlar, dağların yanı ilə sıralanan zil qara kölgələri, qapanlıq dərələr… Hava qaraldıqca, kölgələr böyüyür, «dərələr» getdikcə dərinləşirdi… Hə, yadına düşdü… «Amerika» jurnalının son sayında üz qabığında gördüyü Ayın böyüdülmüş foto-şəkli... Eynilə belə, qabarıq yerlərin bir tərəfi – olsun ki, gün düşən tərəfi ağ, o biri tərəfi qatı qaranlıq kölgə… Sonra fikirləşdi ki, əgər bu tavanın şəklini bax burdan, beləcə çəkib irildsə, Ayın səthinə oxşayar?..
Ovuclarını binokl əvəzi yumurlayıb tavanın, yağışlardan qabarmış kələ-kötür hissəsinə baxmağa başladı.
Hə, oxşayır…
…Bütün gecəni ayaqlarının altında xəz soba kimi isinə-isinə mışıldayan pişiyi əsnəyib əl-qolunu dartışdırırdı, pəncələri üstə qalxıb belini yay kimi yuxarı darta-darta gərnəşib arxa pəncələri üstə oturdu, qızılı gözlərini ona zilləyib bir müddət oturduğu yerdə yuxunun keyliyindən ləngərlədi, sonra yenidən yumurlanıb, başını qarnının içində gizləyib deyəsən yuxuya getdi.
Sara belə yumurlananda, onu ağ, xəz papağa oxşadırdı, onu başına qoymağı gəlirdi... Saranı başına qoymağıyla, başının yumşalacağını, isinib içində ötən illərdən qalan artıq-urtuq dərs mətnlərini və sairəni yoxa çıxaracaqdı… Bir də pişik beləcə yumurlanıb yatanda, onu da yuxu tuturdu. O da başını qarnına soxub yumurlanmaq, ayılmadan, ayayğa qalxmadan, bu isti yumşaqlığın içində əriyənəcən, gecə-gündüz yatmaq istəyirdi...
Pişiyin yuxunun ritmi ilə aramla qalxıb-enən kürəyinə baxa-baxa fikirləşdi ki, axı niyə adamlar bu ali məxluqlar kimi müdrik və səbrli deyillər?.. Daim harasa tələsirlər, nə isə eləməyə can atırlar… Axı onsuz da hər şeyin axırı elə yataqdı. Qocalığın da, xəstəliyin də…
Sonra gözünün qabağında zarıya-zarıya yataqda can verən baba-nənələri, böyük xalaları və əmiləri gəldi… bədəni boyu üşütməyə bənzər qəribə bir soyuqluq gəzdi…
Ayağa qalxıb ayaqlarını gecənin soyuqluqluğundan soyumuş başmaqlarının içinə saldı, soyuqdan titrədə-titrədə mətbəxə qaçdı.
…Pilətənin üstündəki qazanlar boş idi… Olsun ki, xörək bişirməyə nə isə çatmamışdı və anası təzədən bazara qayıtmışdı.
O biri qazanların da qapaqlarını qaldırıb içlərinə boylandı və qazanların ondan utandığını necəsə, hiss elədi. Sonra masanın üstündəki balaca çuxurun qapağını açdı. Dünənki bozbaşdan qalan ikicə noxud çuxurun dibində iki sevgili kimi baş-başa verib ona zillənmişdilər...
Dəhlizə çıxıb vanna otağına yollandı.
Onun, hər gün ürəyi bulana-bulana, yaşıl sabunları ovuclarının içində əritdiyi yerə. Amma vannada isti suyun içində uzanmaqdan xoşu gəlirdi. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, isti su onu qəribə bir doğmalıqla bağrına basıb bədənin hər əzasını yumşaq-yumşaq sığallayırdı. Bir də ona görə ki, suyla dolu vannada çəkisini itirirdi, özünü qəribə, qabarcıqvari məxluq hiss eləyirdi... Belədə, bütün vücudu, əzaları və sinirləri ilə suyun yumşaqlığı içində əriyə-əriyə, mürgü içində fikirləşirdi ki, kaş ki, şəhər akvarium olaydı... Hamı və hər şey çəkisini itirib yüngül hava qabarcıqları kimi suyun üzündən asılı qalaydı… Onda hamı öz bazara çəkiziq, qabarcıq bədənləriylə, suyun üzüylə süzə-süzə gedərdi… O isə anasını kürəyinə alıb işə, ordan bazara, ordan daha haralara aparardı...
…Hamamın qapısı açılmadı… Qapının dəstəyindən ikiəlli yapışıb bu dəfə bərk itələdi.
Qapı yenə açılmadı. Bu nə demək idi?..
Qapı o biri üzdən - içəridən bağlı idi. Cəftə ilə.
Hiss elədi ki, başının tükləri biz-biz durdu.
Bu, necə ola bilərdi?.. Evdə ki, ondan savayı bir kəs yox idi?!.. Belə olan halda hamama kim girə bilərdi?..
…Qapını var gücü ilə, bu dəfə çiyniylə itləd…
Qapı yenə açılmadı. Qapını içəridən bağlamışdılar. O öz otağında yatağında uzanıb gic-gic xəyallara dalan vaxt kimsə, evin hansı dəliyindənsə içri girib özünü hamama salmışdı... qapını o üzdən kilidləyib orda nəfsini içinə qısa-qısa nəyisə gözləyirdi. Amma nəyi?..
Dəhşətdən gözləri qaraldı…
Əgər qapının o üzündəki oğru idisə, ora nədən ötrü girmişdi, nəyi gözləyirdi?.. Yox, əgər oğru deyildisə…
Bu fikirdən bir anın içində bədəninə soyuq tər gəldi. Qapının dəstəyindən yapışıb var gücüylə sikələyə-silkələyə, qapıyla bir bütün vücudu titrəyə-titrəyə:
- Kimsən orda?.. E..ey!!! - deyə qışqırdısa da, qapının o üzündən cavab gəlmədi...
Qulağını qapıya dirəyib içəriyə diqqət kəsildi.
…İçəridə kimsə tövşüyürdü… Yoxsa bu, ona elə gəlirdi?..
Sonra elə bil səs kəsildi.
Çiynini qapıya dirəyib bir də var gücü ilə itələmək istədisə də, dayandı. Fikirləşdi ki, bəlkə içəridəki silahlıdı, bəlkə əyninə şalvar keçirib atırmaya çıxsın, qonşuların qapısını döyüb köməyə çağırsın?.. Həmin dəqiqə də ağlına o da gəldi ki, evdən çıxdığını hiss edən o naməlum kəs içəridən çıxıb bu dəfə mənzilin qapısını bağlayar. Olsun ki, hamamda gizlənməyinin mənası da elə budu…
Bu fikirlə qapını bir də – bu dəfə bütün bədəniylə itələdi.
O tərəfdən də qapıya möhkəm dirənmişdilər. Özü də deyəsən, içəridəkinin çiyni heç də onunkundan zəif deyildi. Sonra elə bil o biri otaqlarda kimsə öskürdü...
İçini çəkib hamamın qapısına sıxıldı. Bir anın içində ona elə gəldi ki, bütün otaqlar, elə dəhliz də adamla doludu…
Dizləri boşaldı... mədəsində elə bil nə isə qırılıb isti-isti axdı… Bu məqam evin bütün su boruları guruldadı… Gurultu həm də elə bil onun içində çaxdı.
Nəfəsini içinə qısıb ehmal addımlarla öskürək səsi gələn səmtə sarı yeridi.
Qonaq otağının qapısını açıb ehtiyatla içəri boylandı…
Sağ tərəfdə bığıburma bir kişi divara qısılıb ona baxırdı…
Beynində çaxan ani reflekslə yumruğunu kişinin üzünə ilişdirdi...
Əli şüşəyəbənzər nəyisə dağıdıb kəsildi…
İşığı yandırdı.
Qonaq otağının küncündəki adamboylu qədim saatın şüşəsini sındırmışdı...
Əlinin yarasını o biri ovcuna sıxıb küncdən əzilmiş üzüylə ona zillənən saata baxdı…
Bir istədi yerə dağılan şüşələri ovcuna yığıb mətbəxə apara, hamamdakı yadına düşdü deyə, tələsik dəhlizə qayıtdı.
Hamamın qapısı bayaqkı vəziyyətdə idi…
Qapıyla üzbəüz dayanıb nəfəsini dərdi. Bayaqkı zərbədən sonra elə bil qorxusu keçmişdi.
Nə fikirləşdisə, mətbəxə keçib ət baltasını götürdü, dəstəyini salamat ovcunda möhkəm-möhkəm sıxa-sıxa, qapının qabağına qayıtdı, bir an belə fikirləşmədən, baltanı var gücü ilə qapının dəstəyinə necə vurdusa, qapı elə bil cırıldı... və o, əlindəki baltaqarışıq hamamın içinə yıxıldı... Dizləri vannanın iti künclərinə dəyib əzildi, balta əlindən sıçrayıb divardan asılmış güzgüyə dəydi, güzgünü zədələyib çatlatdı…
Bir müddət hamamın soyuq döşəməsində otura-otura, nə baş verdiyini anlamağa çalışdı…
İçəridə heç kəs yox idi… Bəs nə baş vermişdi?..
Ayağa qalxıb qapını örtmək istədi, örtə bilmədi. Əyilib iş üzü görməyən nazik barmaqlarını qapının altına saldı.
Qapının altına ilişib, onu açılıb-örtülməyə qoymayan balaca taxta parçasını çıxardıb bir kənara vızıldatdı, vannanın qırağına əyləşib dizlərinə dirsəkləndi.
Bu nə demək idi?.. Dəli olurdu, yoxsa?.. Gözünü açandan gündə bəlkə yüz dəfə gördüyü adi əşyalar bu nə hoqqa idi, çıxarırdılar?..
Qalxıb qapının sınmış cəftəsinə baxdı, güzgünün çatına, dizlərinin yarasına baxdı… hamamdan çıxıb başmaqlarını sürütləyə-sürütləyə qonaq otağına getdi, orda «əngini əzdiyi» qədim saata baxdı və bilmədi gülsün, ya ağlasın.
Yaralı əlini qoynuna basıb otağına qayıtdı, yatağına uzandı.
Başını balışın altına soxub fikirləşirdi ki, indi anası işdən gəlib saatı da, hamamın sınıq cəftəsini, çatlamış güzgünü də görəcək, hirslənəcək, deyinəcək…
Başını balışın altından çıxarıb pəncərəyə baxdı.
Hava qaralırdı. Bir azdan yatmaq lazım gələcəkdi… Onunsa yuxusu gəlmirdi…
…Qapıya açar salındı…
Anası idi, işdən qayıdırdı. Qapı çırpıldı və dəhlizin işığı yandı. Anası alıb gətirdiyi bazarlığın cığaralarını xışıldada-xışıldada mətbəxə keçdi, orda öskürdü. Sonra onun otağının qabağından keçib hamama girdi. Pəncərənin şüşəsindən anasının, ancaq kürəyini görə bildi və kürəyinin əzələlərindən bildi ki, anası möhkəm yorulub.
Anası hamamda əl-üzünü yuyub, səssiz-səmirsiz otağına getdi. Deyəsən, nə güzgüdəki çapığı gördü, nə də qapının sınmış cəftəsini…
Qalxıb oturdu. Dizləri göynəyirdi.
Fikirləşdi ki, bu nə həyatdı, yaşayır?.. Niyə hamı kimi yaşaya bilmir?.. Hamı işləyəndə o yatır, hamı yatanda, o tavana baxır? Bu nə gündü, özünü salıb?..
Bunu fikirləşib bir istədi, anasının otağına keçib, bayaq başına gələnləri ona danışa. Deyə ki, onu çox istəyir. Bəlkə də ona görə bu gün heç vaxt ağlına belə gətirmədiyi, «qəhrəmanlıqlar» göstərib, əlini kəsib, dizlərini əzib… Sonra fikirləşdi ki, birdən anası inanmadı? Ya da gülməyi tutdu ki, evdə öz-özünə dağ-divarla vuruşur?.. Axı doğurdan da gülməliydi?!..
Sonra qəfildən öz-özünə vahimələndi. Fikirləşdi ki, bəlkə başına hava gəlib, dəli olub?!..
Ayağa qalxıb ehmal addımlarla dəhlizə çıxdı, orda işığı yandırmadan divar güzgüsünün qabağında dayanıb gözlərinin ağına, bəbəklərinin rənginə baxdı.
Hər şey öz qaydasındaydı…
Həmin ehtiyatla anasının otağına sarı yeridi, qapını açıb əvvəl başını, sonra bədənini içəri saldı və gördüyü mənzərədən donub qaldı...
Anası yatmışdı… Başını çarpayının taxtasına söykəyib kəsik-kəsik xoruldayırdı...
Boğazını qəhər tutdu… Anasını heç vaxt belə gücsüz, belə zəif görməmişdi… Heç vaxt ağlına belə gətirməzdi ki, anası da yorula bilər, beləcə, balaca uşaq kimi, oturduğu yerdə yuxulaya bilər…
…Anası əllərini dizlərinin üstünə qoyub yatmışdı… Sağ əli bərk-bərk, indicə ayağından çıxardığı corabı sıxmışdı. Anasının əllərinin dərisi quruyub qırış bağlamışdı, ağır yüklər daşımaqdan, qab-qaşıq, paltar yumaqdan, barmaqlarının içi xırda döyənəklələ dolu idi…
Bir müddət qapının ağzında dayanıb dura-dura, anasının yatmağına tamaşa elədi. Anasının yatmağında onun, mənasını anlaya bilmədiyi nə isə qeyri-adi məna vardı... Amma ha fikirləşdisə də, o mənanı anlaya bilmədi…
Anasının ayaqları altında çöməlib ona altdan-yuxarı baxdı.
Burdan baxanda, anası orta əsrlərin qədim heykəllərinə oxşayırdı...
Başını ehmalca anasının ayaqlarına söykəyib qaldı və çox keçmədi ki, eləcə oturduğu yerdə yuxuladı…
Комментариев нет:
Отправить комментарий